حبيب الله غمخور
ښاغلي سيستاني د۱۹۳۷ م کال دمارچ په مياشت کښي دنيمروز ولايت په يوه متوسطه کورنۍ کي دنياته راغلی دي . دهغه پلار شيراحمد نوميده اودنيکه نوم يې محمد يوسف خان بارکزی دی .
ښاعلی سيستاني خپل لومړني تعليمات دنيمروز په ولايت کښي تر سره کړه،پسله هغه يې دکابل دارالمعلمين پای ته ورساوه . ترهغه وروسته دکابل پوهنتون دادبياتو او بشري علومو پوهنخی د تاریخ اوژورنالیزم په رشتو کې لیسانس ترلاس کړ .
پسله فاکولتي د ۱۹۶۶ کال په پيل کښي دښونکی په توگه مقرر شو،بیا دنیمروز د ((ابوداود سجستانی)) دلیسی مدیر په توگه او وروسته دنیمروزاوبیا دهلمند ولایتونودپوهنی او ښونی د مدیریت دمرستیال په توگه دنده ترسره کړېده .پس لهڅه مودي نه کابل ته ولاړ اوهلته يوه موده دکابل ننداری دتیاتردمدیر په توگه مقررشو او هلته يې خپل استعداد دډرامی لیکلوپه ساحه کې وازم يه ،سيستاني صحب پدغه وخت کښي (( ۴)) ډرامه د"ضربۀ سوم" ،"رسوائی"، "پشیمان"، او "مځکی " تر عنوانولاندی ولیکل او نمایش ته وړاندی شول دغو ډرامونودکابل په شار کې زيات علاقمندان پيداکړه او دخلکو پاملرنه يې راجلب کړه . د۱۹۸۰ کال په اوایلوکښي دافغانستان دعلومو داکاډمۍ داجتماعي علومو مرکز دتاريخ او اتنو گرافې په انستيتوت کښي دنده تر لاسه کړل .په دی ځای کی ښاغلی سیستانی یومهم تحقیقاتی کتاب د"مالکیت ارضی وجنبش های دهقانی در خراسان قرون وسطی" تر عنوان لاندی تالیف او دافغانستان دعلومو داکاډمی له خواخپورکړچی دروشنفکرانو توجه ئی ځان ته راجلب او ښه استقبال شو.
په ۱۹۸۶کی ښاغلی سيستاني د خپل ابتکاری اوتحقیقاتی کارونو په نتیجه کی دعلمي اثارو تر ارزیابی وروسته دکانديد اکادميسينی علمي رتبه چی دپروفسری سره معادله رتبه ده ترلاسه کړه .
نوموړې د ۱۹۶۲- ۲۰۰۶کال پوری دتاریخ، جغرافیا،د زمکی تولیدی مناسبات او دافغانستان دښځوپر اجتماعی ، حقوقی او ټولنيز حالت اونورتاریخی مسایلوپه برخه کښي ((۲۴)) څېړنيزی کتابونه لیکلی اوچاپ کړی دي چی دهغی له جملی څخه يې ((۱۰)) کتابه په سویډن کی تر اوسه لیکلی او چاپ کړی دی. دافغانستان په مختلفو موضوعاتو باندی يې تر سلگونو زیاتی مقالې ليکلي چې زیاتره برخه ئی دافغانی فرهنگي ټولنو د نشراتو یا انترنت سایتونو له لیاری لوستونکی ته وړاندی سوي دي . همدا اوس هم موږ دده با ارزښته مقالی دانترنت سایتونو په پاڼوکی لولو اوگټه ورنه آخلو.
کانديد اکادميسين اعظم سيستاني په۱۹۸۶ کال کی دافغانستان دعلومو په اکاډمی کی داجتماعي علومو د مرکز درئیس په حیث مقررشوچی د ۱۹۹۲کال تراوایلو په دغه دنده کی وظیفه اجرا کول . د مجاهدینو دحکومت راوروسته سيستاني صاحب هم دنورو روڼ اندو او پوهانو په څير دهيواد پرېښودلو ته مجبور شو، او د ۱۹۹۵ م کال راپدې خوا د سوئډن دگوتنبورگ په ښارکښي ژوند کوي .
سيستاني صاحب متاهل دی، دوه زامن اوڅلور لوڼي لري چی توله پس له خپلو زدکړو اوس کارکوی او هریو خپلی مستقل ژوند لری .
دکانديد اکادميسين اعظم سيستانی دمستقل آثاروفهرست دا دی :
۱-مالکيت ارضی و جنبشهای دهقانی درخراسان قرون وسطی، چاپ اکادمی علوم افغانستان ، کابل ۱۳۶۲=۱۹۸۳م
۲ _ نظام بهره برداری از زمين درافغانستان قرون وسطی، طبع کمیته دولتی طبع ونشر، ۱۳۶۱=۱۹۸۲م(اين دوجلد دريک مجلد درسال ۲۰۰۲ در سوئد تجديد چاپ شده (
۳ _ سيستان ، سرزمين ماسه هاو حماسه ها (جلداول )، طبع اکادمی علوم افغانستان ،کابل ۱۳۶۴=۱۹۸۵م
۴ -سيستان ،سرزمين ماسه ها وحماسه ها(جلد دوم) ، طبع اکادمی علوم افغانستان،۱۳۶۷=۱۹۸۸
۵ _ قيام های مردم افغانستان بر ضد نادرشاه افشار، طبع وزارت اطلاعات و کلتور، ۱۳۶۸ =۱۹۸۹م
۶ _ سيستان، سرزمين ماسه ها وحماسه ها ( جلدسوم ) ، طبع اکادمی علوم افغانستان ،۱۳۶۷ =۱۹۸۸م
۷ _ سيستان، سرزمين ماسه ها وحماسه ها (جلدچهارم) شامل: سرگذشت سيستان و رودهيرمند از ۱۷۴۷ تا ۱۹۷۳ م، طبع اکادمی علوم افغانستان، ۱۳۶۸=۱۹۸۹م .( قابل تذکر است که مواد ومطالب اين چهار جلد کتاب در مورد سيستان، از سال ۱۳۴۴ببعد مورد پژوهش قرارگرفته بود، و در سال ۱۳۶۳ دراکادمی علوم برای چاپ سپرده شده بود.).
۸ _ مردم شناسی سيستان ، طبع اکادمی علوم افغانستان ، ۱۳۶۸=۱۹۸۹م.
۹ _ بررسی اوضاع سياسی و اجتماعی افغانستان از ۱۹۰۱ تا ۱۹۱۹م ، طبع وزارت اطلاعات وکلتور ۱۳۶۸=۱۹۸۹
۱۰ _ سيمای رستم در شاهنامه ، طبع اکادمی علوم افغانستان، ۱۳۶۹ =۱۹۹۰
۱۱ _ مناسبات ارضی و شيوه های برخوردبه مسأله زمين وآب در افغانستان سال های ۷۰ و۸۰ قرن بيستم، طبع اکادمی علوم افغانستان ، ۱۳۷۰ =۱۹۹۱م
۱۲ _ مقدمه يی بر کودتای ثور وپيامدهای آن در افغانستان ، طبع ۱۹۹۶، چاپ سوئد(اين کتاب درسال ۲۰۰۰م در پيشاورپاکستان از طرف يک از موسسه نشراتی برونمرزی افغانها نيز تجديد چاپ شده است.)
۱۳ _ قيام های مردم افغانستان از قرن هشتم تا هژدهم ميلادی، طبع ۱۹۹۹، سوئد
۱۴ _دو نابغه سياسی _ نظامی افغانستان در نيمه اول قرن ۱۹م، طبع ۱۹۹۹، سوئد(اين کتاب در زمستان ۱۳۷۸ ش درايران و در ماه حمل ۱۳۷۹ ش در پشاور پاکستان نيزتجديد طبع شده است. )
۱۵ _ يک نگاه انتقادی برجلد اول ودوم افغانستان درمسيرتاريخ ،(مجموعه مقالات) چاپ ۲۰۰۰م ، سوئد
۱۶_خيزشهای مردم قندهار، هرات وسيستان برضد سلطه صفويان ايران و بابريان هند درقرن ۱۸، چاپ ۲۰۰۰م ، سوئد
۱۷_علامه محمود طرزی و نقش او در احياء جنبش مشروطيت و استقلال افغانستان ، چاپ ۲۰۰۱ سوئد
۱۸ _ نگاهی بر اوضاع اجتماعی افغانستان از طاهريان تا تيموريان (۸۲۰ تا ۱۵۰۷ م) چاپ۲۰۰۱
۱۹_سی مقاله دورغربت ، چاپ ۲۰۰۲ سوئد
۲۰_حماسه قيامها يا دوقرن مبارزه بخاطر آزادی، چاپ ۲۰۰۴ سوئد
۲۱- سیمای زن افغان درتاریخ، چاپ ۲۰۰۴، سوئد
۲۲_ رستاخيز قندهار و فروپاشی دولت صفوی درايران ، چاپ ۲۰۰۵سوئد
۲۳_ پشتونستان وزخم ناسور خط دیورند، مجموعه بیست مقاله ، چاپ۲۰۰۵
۲۴_ افغانستان دریک نگاه(مجموعه ۲۳مقاله)،چاپ مشهد ایران، ۲۰۰۶
۲۵_ظهور افغانستان معاصر واحمدشاه ابدالی، زیر چاپ است
۲۶_ ایا تلاش برای تعویض نام افغانستان، تلاش برای تجزیۀ آن نیست؟ زیر چاپ است .
ج - رسالات ومقالات چاپ شده غيرمستقل:
در افغانستان معمولا نوشته ايکه ازپانزده صفحه چاپى کمتر مى بود« مقاله » و اگر از پانزده صفحه بالاتر تا پنجاه و شصت صفحه ميبود، رساله ميگفتند. در ميان اهل تحقيق شرط هر دو نوشته، کاربرد روش تحقيق و پژوهش در چنين نوشته هابود.ومقالات من ازين روالند.
١ - درياچه زره، ( رساله )مجله آريانا، شمارهاى ٣و٤ سال ١٣٤٤
٢ - نيمروز به نيمنگاه، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ١١و١٢ سال ١٣٤٤ش
٣ - سرود آتشکده کرکويه، (مقاله) مجله آريانا، شماره هاى ١١-١٢سال ١٣٤٥
٤ - دورنماى يک رودخانه بزرگ، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٧،٨،٩،١٠ سال ١٣٤٥
٥ - جغرافياى تاريخى زرنج ، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٣،٤ ،٥،٦ سال ١٣٤٦
٦ - جغرافياى طبيعى سيستان، (مقاله) مجله آريانا،شماره اول سال ١٣٤٦
٧ - اوضاع اقتصادى سيستان درصدر اسلام ، (مقاله) مجله آريانا، شماره دوم سال ١٣٤٦
٨ - سيستان در ادبيات مزديسنا، ( رساله )مجله آريانا، شماره هاى ٢و٣ سال ١٣٤٧
٩ - فراه يا فرا؟ ( مقاله ) مجله اريانا، شماره سوم سال ١٣٤٧
١٠ - سار تار يا حصارطاق ؟ (مقاله) مجله آريانا ، شماره اول ، سال ١٣٤٥
١١ - سيستان شرقى،(رساله) مجله آريانا، شماره ٥ و٦، سال ١٣٤٧
١٢ - اوضاع سيستان وزوال خاندان کيانى در قرن ١٩ م،( مقاله ) مجله آريانا ، شماره ٤ ، سال١٣٥٠
١٣ - سيستان قديم، (مقاله) مجله آريانا، شماره اول، سال ١٣٦٣
١٤ - حماسه سيستان، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٤و ٥، سال ١٣٦٠
١٥ - سيماى رستم در شاهنامه (رساله)، مجله خراسان ، شماره هاى ١، ٢و ٣، سال اول
١٦ - تذکرات مختصرجغرافيائى در موردسيستان و زابلستان، (رساله) مجله آريانا ، شماره هاى دوم وسوم سال١٣٦٢
١٧ - مفهوم جغرافياى تاريخى وبرخى اصطلاحات آن، (مقاله) آريانا، شماره سوم سال ١٣٦٤
١٨ - بازتاب يکى دو واقعيت تاريخى سيستان در شاهنامه فردوسى، (رساله) مجله عرفان، شماره اول سال١٣٦١
١٩ - شيوه هاى بهره بردارى از زمين درافغانستان قرون وسطى، (رساله) سالنامه کابل، ١٣٦١
٢٠ - مناسبات فئودالى در افغانستان دهه ٧٠ (رساله) مجلاه آريانا، شماره اول، سال ١٣٦٦
٢١ - شيوه هاى بهره بردارى از زمين در نيمروز (رساله) مجله آريانا، شماره دوم سال ١٣٦٦
٢٢ - پايه هاى عمده اقتصاد فئودالى درافغانستان دهه ٧٠قرن بيستم (رساله) مجله آريانا ، شمار ه هاى ٣و٤ سال ١٣٦٦
٢٣ - ضرورت حل مسأله زمين و آب در افغانستان سالهاى ٧٠ و٨٠ قرن بيستم ( رساله) مجله آريانا، شماره اول سال ١٣٦٧
٢٤ - نقش تاريخى آب و آبيارى مصنوعى در تشکل جامعه افغانى، ( رساله ) مجله آريانا، شماره دوم سال ١٣٦٧
٢٥ - سياست ارضى احمدشاه درانى، (مقاله) مجله صرير، چاپ ١٩٩٨، شماره ٢٤، هالند
٢٦ - چرا امير دوست محمد خان خودش را به انگليس ها تسليم کرد ؟ ( مقاله) مجله صرير، شماره هاى ٢٢ و ٢٣، سال ١٩٩٧ و جنورى ١٩٩٨
٢٧ - تاثيرات سوء رقابت روس و انگليس بروضع سياسى افغانستان و کشور هاى منطقه در نيمه اول قرن ١٩، ( مقاله) مجله صرير، شماره ٢١ ، سال ١٩٩٧
٢٨ - قيام مردم پروان و کاپيس، برهبرى مير مسجديخان کوهستانى، (مقاله) مجله آرياناى برون مرزى،شماره اول سال اول، چاپ استکهلم
٢٩ - وطن پرستى علامه محمودطرزى و نقش او در احياء جنبش مشروطيت و استقلال افغانستان، (رساله ) مجله آرياناى برون مرزى، شماره هاى دوم وسوم ، سال ١٩٩٩
٣٠ - اوستا، زرتشت و کيش زرتشتى(مقاله) مجله آرياناى برونمرزى، شماره ٤، سال ٢٠٠٠
٣١ - قيام محمدخان بلوچ برضدنادر افشار در دهه چهارم قرن هژدهم،( مقاله ) مجله مليت هاى برادر، شماره چهارم ، ١٣٦٦
٣٢ - بزرگداشت از استقلال وشاه امان اﷲ (مقاله) مجله صرير، شماره اگست سال ١٩٩٧
٣٣ - توضيحى بريک پراگراف بحث انگيز تاريخ غبار در باره احمدشاه بابا( نقد) مجله زرنگار،چاپ تورنتوى کانادا، اول مى سال٢٠٠٠م ،، مجله دعوت چاپ ناروى، شماره ١١١
٣٣ - يک نگاه انتقادى برجلد اول ودوم افغانستان در مسيرتاريخ (نقد) هفته نامه اميد، چاپ امريکا، شماره ٤٢٠ و٤٢١ ، سال ٢٠٠٠م ، مجله دعوت، چاپ ناروى، شماره هاى ١١٥ و ١١٧ - ١١٨
٣٤ - تخريب پنج شخصيت علمى - فرهنگى کشور در جلددوم تاريخ غبار، (نقد) هفته نامه اميد، شماره هاى ٤٠٨ ، ٤٠٩،٤١٠، سال ٢٠٠٠م ، مجله دعوت ، چاپ ناروى
٣٥ - رگه هاى از موسيقى خراسان در فرايندادبيات سده هاى ميانه ، اين رساله در سال١٣٦٢ در مجله عرفان با نام مستعار « آذرک نيمروزى» به چاپ رسيده است .
٣٦ - وزيرفتح خان، مردى از تبار ابومسلم خراسانى (رساله) اخبار هفته کابل،١٣٦٩
٣٧ - وضع دهقانان و حيات روستائى در خراسان قرون وسطى، آريانا برونمرزى، شماره ١-٢سال دوم
٣٨ - اوستا، حماسه کشاورزى (مقاله) اين مقاله در پنجمين همايش بين المللى: پژوهش در فرهنگ باستان و اوستا، منعقده گوتنبرگ سوئد (از ٢٣ -٢٩ سپتامبر٢٠٠٠)، قرائت شده است. و نيز در شماره سوم سال دوم آريانا بيرون مرزى بچاپ رسيده است .
٣٩ -زندگى شهرى و وضع اقشاراجتماعى در خراسان قرون وسطى ، آريانا برونمرزى ،سال دوم،شماره ٤
٤٠- قيام ملک محمود سيستانى، (رساله) در مجموعه سه مقاله از سى مقاله سيستانى ،چاپ ٢٠٠٣
٤١ - چند کلمه از زبان مردم بومى سيستان ، (مقاله) مجله آريانا سال ١٣٥٠، شماره ؟
٤٢ - مادر کجاى تاريخ قرار داريم ؟(مقاله)مجله آزادى شماره هاى ٣٩-٤٠ سال ٢٠٠١
٤٣ - يک پاسخ کلى به چند سوال تاريخى داکتر اکرم عثمان ، مجله آزادى، شماره هاى ٤٢- ٤٣ ،چاپ دنمارک ، ٢٠٠١
٤٤ - ده کجا و درختها کجا؟ (پاسخ يک انتقاد) ،ماهنامه کاروان، شماره هاى ٧٩- ٨٠
٤٥ - حاشيه يى برمقاله «کساد بازار عقل» (پاسخ يک نقد)، مجله «درد دل افغان» امريکا، شماره هاى مسلسل ٣٣ و ٣٤ سال ٢٠٠١
٤٦ -نقش روحانيت متفذ در ضديت با تحولات اجتماعى و ايجاد اغتشاشها درکشور،مجله آريانا برونمرزى، شماره دوم ،سال سوم (جون - اگست ٢٠٠١) سايت آريائى
٤٧ - ظهور، عروج و زوال سامانيان، مجله آريانا برونمرزى ، شماره ٧ سال ٢٠٠١
٤٨ - نقش جرگه هاو لويه جرگه هاى تاريخى درحيات سياسى افغانستان، مجله صلح و افغانستان، شماره ٤،چاپ آلمان، مجله درددل افغان، شماره ٣٩، چاپ امريکا
٤٩ - برخى نظريات پيرامون قانون اساسى آينده افغانستان ، مجله فردا و مجله صلح و افغانستان امروز، شماره ٩،
٥٠ . نظام فدرالى در اوضاع کنونى قبل از وقت و تحقق آن تلاش درجهت تجزيه کشوراست، آئينه افغانستان ، شماره ٩١، مجله درد دل افغان، شماره ٤٤ ،دعوت، شماره ١٤٣-١٤٤
٥١ - نظام فدرالى و واکنش هاى افغانان ، درد دل افغان ، شماره ٤٤،صلح افغانستان امروز، شماره ١١
٥٢ -حاشيه برمقاله فاشيزم مقدس، آئينه افغانستان ، شماره ٩٣،سايت آريائى
٥٣ . آيا اسلام سياسى ميتواند افغانستان را از عقب ماندگى نجات بدهد.سايت آريائى
٥٤ - هنوز تا دموکراسى راه درازى در پيشرو است ،درد دل افغان ، شماره ٤٣
٥٥ - آيا محمدولى خان در سقوط امان اﷲ خان نقش داشت ؟ درددل افغان، شماره ٤١
٥٦ - تفنگ سالاران عامل عمده نقض حقوق بشر، درددل افغان ، شماره ٤٨
٥٧- آيا نبرد عليه دهشت افگنى ، نبرد عليه بنيادگرائى است؟ درددل افغان، ش، ٤٤
٥٨- بررسى اوضاع سياسى ـ امنيتى افغانتستان يک سال بعد از سقوط طالبان ، صلح و افغانستان امروز ، شمار. نهم ، درد دل افغان ، شماره ٤٤
٥٩ - افغانستان ،تجليگاه فرهنگها، درسيمنار فرهنگ و هنر درتبعيد دردسمبر ٢٠٠٢ در استکهلم خوانده شده است.
٦٠ - ملاحظاتى در باره دوکتاب ، (پشتانه د ژب پوهنى په رناکى ) و نقدى برجلد اول زندگى اميردوست محمدخان، تاليف موهن لال ، مجله آئينه افغانستان ، شماره ٩٠، و مجله فردا، شماره ٢٣
٦١ - استاد عزيز نعيم ، مردى از تبار دانش و تواضع ،فردا، شماره ٢١، صلح و افغانستان امروز، درد دل افغان ، شماره ٤٦
٦٢- آيا مردم افغانستان به قانون اساسى فاقد دموکراسى ضرورت دارند؟ مجله فردا، شماره ٢٧
٦٣- شمه اى از استبداد مذهبى دولت صفوى در ايران و بخشهاى غربى افغانستان ، صلح و افغانستان امروز
٦٤- سيماى زن افغان درتاريخ ، درددل افغان، شماره ٤٥، سايت آريائى
٦٥ - وجدان طيب يک جلاد خون ريز، مجله دعوت ، شماره ١٤٦- ١٤٧
٦٦ - محورهاى تناقض اسلام با حقوق بشر، سايت آريائى
٦٧ - نقش پاکستان در تشديد بحران افغانستان ، سايت آريائى ، ونيزمجله نوى هيله ، شماره ٦
٦٨ - ملالى جويا ، شيرزنى از تبار کاوه آهنگرو ازديار فريدون دادگستر، سايت آريائى و روزنامه کيوان ، چاپ امريکا
٦٩ - مسئله پشتونستان و خط ديورند، سايت آريائى ، آئينه افغانستان ، شماره ٩٤، صلح و افغانستان امروز، شماره ١٣
٧٠ - برسردوراهى انتخاب ، سايت آريائى و سايت فردا
٧١ - براى افغانستان و جامعه بين المللى کداميک خطرناک تراست :تروريسم، يا توليد و قاچاق مواد مخدر؟ سايت آريايى
فهرست مقالاتی که ار این نویسنده تنها در سایت افغان – جرمن آنلاین به نشر رسیده است (ودر صورت امکان در کانفرانس قرائت گردد):
۱- صعود وسقوط محمود افغان در ایران
۲- مردم ما خواهان محاکمهً ناقضان حقوق بشراند
۳- اهميت آب ونقش آن در منازعات ملل منطقه
۴- پاکستان از افغانستان چه ميخواهد؟
۵- نظام فدرالی در اوظاع کنونی قبل از وقت، وتحقق آن توطئه برای تجزیه کشور است
۶- اکادميسين رشاد، دانشمند سترگ قرن بيستم افغانستان
۷- یادی از دو شاعر همدیار ولی ناهمگون
۸- آيا محمدوليخان بدخشی در سقوط اعلیحضرت امان اﷲ خان نقش داشت؟
۹- زندگی امیر دوست محمدخان، امیر کابل
۱۰- خــراسان، ايـران و افـغانستـان
۱۱- ازمبارزات خواهر امیرکابل تا شجاعت زوجۀً میر هزاره
۱۲- جنایت در جامۀ جهاد
۱۳- وضعیت حقوقی زنان افغان درسال ٢٠٠۵م
۱۴- مقدمه یی بر چگونگی ظهور افغانستان معاصر
۱۵- نگاهی بردوران«خوشبختی؟» مردم افغانستان قبل از ١٧٤٧
۱۶- پاسخی به نویسندۀ مجهول به نام علی یاور
۱۷- افغانها یهودی اند یا آریائی ؟
۱۸- ٤٠٠٠ سال است که افغانها درمتن و بطن افغانستان زندگی میکنند، مگرتا کنون از باشندگان بومی کشورشمرده نمیشوند، چرا؟
۱۹- روز های ۷ و۸ ثور
۲۰- یادی از مادران مـرد پرور و زنان دلاورافغان
۲۱- ازملالی جویا ، این قهرمانزن افغان به دفاع برخیزید!
۲۲- تکـمـلـه ای بـرکـتـاب کودتای ثور و پیامد های آن
۲۳- اعليحضرت امان الله خان غازی ، رهبری که عاشق ميهن، استقلال و مردمش بود -
۲۴- یادی از مادران مـرد پرور و زنان دلاورافغان
۲۵- پيام اعلیحضرت امان اﷲ خان غازی عنوانى استاد قاسم افغان
۲۶- سـرنوشت آن هفت هزار نسخۀ خطی ازآرشیف ملی وموزیم کابل چه شد؟
۲۷- آیا افغانستان قبل ازامیرعبدالرحمن خان فاقد تاریخ وجغرافیا بود؟
۲۸- آیا افغانستان یک نام جعلی است ؟ و آیا میتوان قوم پشتون را نابود کرد ؟
۲۹- پشتونولی چیست؟
۳۰- تأملی برعواقب جرگۀ قبایل دو سوی خط دیورند
اشتراک فعال درسيمنارها و سمپوزيم هاى ملى وبين المللى :
پس از عضويت در اکادمى علوم افغانستان ، در تمام سيمنار ها و سمپوزيم هاى ملى وبين المللى ايکه با علوم اجتماعى و بخصوص تاريخ ارتباط داشته است، فعالانه اشتراک ورزيده ام وبا نگارش مقالتى و شرکت در بحث ها وتوضيحات علمى سهم عملى داشته ام. از آن جمله در سيمنار هاى علمى - تحقيقاتى ذيل فعالانه سهم گرفته ام
١ -سيمنار بين المللى بزرگداشت از هزارمين سال تاليف کتاب « حدودالعالم من المشرق الى المغرب» تاليف در ٣٧١هجرى قمرى، که به عنوان منشى سيمنار، کار تدوير آن را بر عهده داشتم و مقالتى براى خوانش در آن سيمنار نوشتم و خواندم وبه سوالات دانشمندان اشتراک کننده پاسخ گفتم٠ (١٣٦٢)
٢ - اشتراک در سيمنار تحقيقاتى بمناسبت تجليل از« مختومقلى» شاعر ترکمن در قرن هژدهم ميلادى٠مقالتى راجع به اوضاع اجتماعى و سياسى عصر شاعرکه مصادف به ايام فرمافرمائى نادرشاه افشار بوده،نوشتم وخواندم٠
٣ - اشتراک در سمپوزيم ملى تجليل از هزاره سرايش شاهنامه که مدت يک هفته در دانشگاه کابل، برگذارشده بود و من مقالتى تحت عنوان « بازتاب بر خى واقعيت هاى تاريخى سيستان در حماسه فردوسى» نوشتم وآنراخواندم که مايه دلچسپى و جر وبحث مفصل دا نشمندان شامل در سمپوزيم شد.
٤ -اشتراک در سمپوزيم بين المللى تاريخدانان شوروى وافغانستان که براى سه روز در هوتال آريانا برگذار شده بود٠ اعتراضات و انتقادات من بر شيوه کاروتر کيب کميسيون مشترک تاريخدانان افغانستان و شوروى، سبب شد تا بر ترکيب اين کمسيون تجديدنظر شودو سه نفر از اعضاى انستيتوت تاريخ و اتنوگرافى، بشمول خودم در آن عضويت بيابند.
٥ - اشتراک در سمپوزيم بين المللى تحقيقاتى تاريخدانان شوروى و افغانستان، پيرامون تاريخ و جامعه شناسى افغانستان، که در شهر دوشنبه تاجکستان ( ١٩٨٧)
٦ - اشتراک فعال در سمپوزيم بين المللى تاريخدانان افغانستان و شوروى که در سال ١٩٨٨ در کابل تدويريافته بود.
اتوبيوگرافى مولف (٢٩٣ ) پيوست دوم
٧- اشتراک درسيمنار بين المللى « متودلوژى تاريخ » که از طرف مرکز علوم اجتماى اکادمى علوم در هوتل آريانابراى دو روز برگذارشده بود. مسؤليت تدويراين سيمنار در سال ١٩٨٩ بدوش من بود.
٨ - اشتراک در مذاکرات روى پروبلم هاى قابل مطالعه در تاريخ افغانستان با دانشمندان شرقشناسى اکادمى علوم مسکو درسال ١٩٨٨
٩ - تدوير سيمنار ملى پيرامون مشکلات ووضع تعليم و تر بيت در مکاتب افغانستان که با اشتراک وزارت تعليم و تربيه و استادان فاکوته تعليم وتربيه پوهنتون کابل، در سال ١٩٨٩ در هوتل آريانابراى سه روز برگذار شده بود.
١٠ - اشتراک فعال در درسيمنار بين المللى بزرگداشت از امير على شير نوائى، در سال ١٩٩٠که از جانب اکادمى علوم برگذار شده بود.
١١- اشتراک فعال درسيمنار ملى تجليل از ٢٧٠مين سال تولد احمدشاه درانى که در ١٩٩٠برگذار شد.
١٢ - سهم گيرى در کنفرانس هاى علمى تجليل از استقلال افغانستان ، بخصوص هفتادمين سالگرد استرداد استقلال کشور.
١٣ - اشتراک در سمپوزيم ملى « کابل درگذرگاه تاريخ » که از طرف انجمن نويسند گان افغانستان در هتل انتر کانتى ننتل برگذار شده بود.
١٤ - اشتراک در سيمنار بين الملى: پژوهش در زبان و فرهنگ باستان ايران ، منعقده شهر گوتنبرگ سوئد،(٢٣-٢٩
۱۵-اشتراک در سیمنار بزرگداشت از ۸۵ مین سالگرد استرداد استقلال افغانستان در کلن آلماندرسال۲۰۰۴
۱۶_ اشتراک در کانفرانس علمی: سیصدمین سال قیام قندهار برضد دولت صفوی ایران،در شهر کلن آلمان در۲۰۰۵
۱۷- اشتراک در سیمنار علمی سیصدمین سال قیام ایمل خان مومند برضد دولت مغولی هند، منعقدۀ کلن آلمان در ۲۰۰۶