دمورنيو ژبو نړيواله ورځ ـ ورکشاپ - پريکړه ليک

بسم الله الرحمن الرحيم

"د مورنۍ ژبې نړيواله ورځ"

يو ورځنى وركشاپ 

د برخه والو پړېكړه ليك

د ۱۳۸۵ كال د كب ۴مه 

كابل افغانستان 
 

د مورنۍ ژبې د نړېوالې ورځې وركشاپ برخه وال، مورنۍ ژبه او د هغې زده كړه، دودونه، تعميم، پراختيا او بډاينه د هر انسان خدايي، انساني، طبيعي او مدني حق او د بشر د هوساينې، پرمختيا او ګډ تفاهم اساسي وسيله ګڼي. څرګنده خبره ده چې د بېلا بېلو عواملو له كبله زيات شمېر افغانان لا تر اوسه پورې له خپل اساسي حق څخه برخمن شوي نه دي. نو د مورنۍ ژبې د نړيوالې ورځې د وركشاپ برخوال زموږ د ګڼ شمېر هېوادوالو د دغه ستر حق د خونديتوب او تر لاسه كولو لپاره دغه لاندې پرېكړه ليك صادروي: 

۱- د افغانستان اسلامي جمهوريت دې له اساسي قانون سره سم د ټولو افغانانو لپاره په مورنۍ ژبه د ابتدايي زده كړو زمينه برابره كړي. 

۲- د افغانستان رسمي ژبو (پښتو او دري) ويونكيو لپاره دې جلا جلا ښوونځي جوړ شي. اوس هم په اكثرو پښتو ژبو او دري ژبو سيمو كې ښوونځي جلا دي، خو په ځينو لويو ښارونو او ځينو ولايتونو كې لا تر اوسه هم د خلكو دغه حقوق خوندي شوي نه دي. نو هلته هم بايد جلا ښوونځي جوړ شي. د جلا ښوونځيو د جوړولو لپاره ښه لاره دا ده، په هره سيمه كې چې د يو ښوونځي د تشكيل په كچه زده كوونكي پوره شي كه د دوى اكثريت پښتو ژبي وو او اقليت يې دري ژبي، مكتب دې اصولا پښتو او د دري ژبو لپاره دې په كې جلا ټولګي جوړ شي. او كه خبره برعكس وي نو مكتب دې اصولا په دري او د پښتو ژبو لپاره دې په كې جلا ټولګي جوړ شي. خو كه په كومه سيمه مطلق اكثريت د كومې ژبې وي ښوونځي دې په همغه ژبه شي. 

۳- پر ښوونځيو سربېره دې د ټول هېواد په پوهنتونونو او د لوړو زده كړوو په مركزونو كې د رسمي ژبو د تدريس زمينه برابره شي. يعني دا چې پښتو ژبې زده كوونكي دې له پښتو تدريس او دري ژبې دې له دري تدريس څخه برخمن شي. 

۴- دولتي رسنۍ دې په جدي ډول د ژبو تناسب او توازن مراعات كړي. 

۵- ازادې رسنۍ دې د افغانستان د اساسي قانون او د رسنيو د قانون مطابق خپرونې وكړي. له دولت څخه غوښتنه كوو، هر هغه رسنۍ چې د افغانستان د ملي ګټو او د خلكو د معتقداتو خلاف خپرونې كوي، تر قانوني پوښتنې لاندې ونيسي. 

۶- نړيواله ټولنه او ټولې خيريه ادارې دې په جدي ډول د ژبو تناسب او توازن ته پاملرنه وكړي. 

۷- ښاري لوحې (شخصي او دولتي) دې تر منظم سېستم لاندې د اساسي قانون له محتوياتو سره سم په دواړو رسمي ژبو اصلاح شي. 

۸- دولت دې د بهرني كلتوري او ژبني يرغل د مخنيوي لپاره جدي او كوټلي ګامونه واخلي. 

۹- دا ډول غونډې او سيمينارونه دې زيات شي، چې د دولت له خوا د شويو ژمنو د عملي كېدو لپاره د اغېزمنې وسيلې په توګه كار وكړي او دغه داعيه ژوندۍ وساتي.

`

۱۰- په فرهنګي دولتي موسساتو كې بايد كدرونه د مسلك او اهليت له مخې وګومارل شي. چې فرهنګي او ژبني عدالت تامين شي. 

۱۱- د جمهوري رياست له دفتر څخه نيولې بيا د دولت تر ټولو ټيټو ادارو پورې دې په ټول هېواد كې دفتري مكاتبه په دواړو رسمي ژبو (پښتو او دري) تر سره شي. 

۱۲- دولت دې دغه بهير له راتلونكي لمريز كال سره سم په ټولو برخو كې پيل كړي. 

۱۳- په ټولو توليدي مصنوعاتو لارښوونې دې په رسمي ژبو وليكل شي.  

۱۴- ملي ټرمينالوژي دې د اساسي قانون له حكم سره سم خوندي وساتل شي او پراختيا دې وركړل شي او هر شخص يا ارګان چې د قانون له دغه حكم څخه سرغړاوى كوي بايد تر قانوني تعقيب لاندې ونيول شي.