د انسان ارګانیزم او سالمی جنسی اړیکی ( د یوی څیړنی پایله )

      Ú…Ùˆ ورځی وړاندی Ù…ÛŒ یوه نژدی دوست او دچا خبره د تور پیکی یار ØŒ همایون تاچ د « محبت » پنامه په لندن Ú©ÛŒ د خپریدونکی مهالنۍ د روان Û²Û°Û±Û³ کال د جون دمیاشتی Ú«Ú¼Ù‡ را ولیږل . دا مهالنۍ تل په زړه پوری لیکنی خپروی ØŒ خو دا ځل یی دوی مالوماتی مقالی راته دزیاتو لوستونکو دپاره د ویلو ÙˆÚ“ ښکاره شوی او Ùˆ Ù…ÛŒ پتیئل Ú…Ùˆ پښتو ژباړه یی د خپلو لیکنو د مینه والو سره شریکه Ú©Ú“Ù… .
    د پیل په توګه غواړم د روسی طبپانو لخوا د انسان د فیزیولوژیکی ځانګړتیاوو او ورځنی ژوند په هکله د یوی په زړه پوری څیړنی څخه تر لاسه شوی مالومات Ú†ÛŒ ښاغلی ډاکتر نبی نجات نوموړی مهالنۍ ته سپارلی دی ØŒ را وژباړم . ما ډیر غوښته Ú†ÛŒ پخپله روسی متن پښتو ته واړوم . مګر دغه محترم دلیکنی اخستځای ندی ښودلی ØŒ ځکه نو ما ونه کړای شوه د اصلی متن څخه ژباړنه تر سره Ú©Ú“Ù… . په هر حال ØŒ ډاکتر صاحب نبی نجات نوموړی لیکنی ته د ( محاسبه زندګی ) سرلیک ورکړی دی . زه نپوهیږم  دا د اصلی متن سرلیک دی او Ú©Ù‡ ده ورته دا سرلیک مناسب Ú«Ú¼Ù„ÛŒ دی ØŒ خو ما په پښتو متن Ú©ÛŒ  لوړ سرلیک غوره وګاڼه . دا تاسی او دا هم د لیکنی ژباړه :
     روسی طبپوهانو د انسان په هکله Ú†ÛŒ عمر په منځنی توګه اویا Û·Û° کاله په پام Ú©ÛŒ نیولی ØŒ د یولړ څیړنو پر بنسټ لاندی مالومات تر لاسه Ú©Ú“ÛŒ دی :
    Û± Ù€ انسان د خپل Û·Û° کلنی عمر د مودی څخه پوره Û±Û³ کاله خبری Ú©ÙˆÛŒ ØŒ Û¶ کاله په غذا خوړلو تیروی  او Û²Û³ کاله په خوب کولو .
    Û² Ù€ هر انسان پدغه موده Ú©ÛŒ په سلګونو ټنه غذا خوری . Ú©Ù‡ چیړی د نوموړی انسان وزن د Û·Ûµ څخه تر Û¸Û° کیلو ګرامه پوری ونیسو ØŒ ویلای شو Ú†ÛŒ دی د Û±Û²ÛµÛ° څخه تر Û±Û³Û³Ûµ ځله پوری د خپل وزن برابر زیاته غذا خوری ØŒ په Û²Û´ ساعتونو Ú©ÛŒ زر لیټره هوا تنفس Ú©ÙˆÛŒ ØŒ زړه یی په هره دقیقه Ú©ÛŒ د Û¸Û° څخه تر سل ځله پوری انقباض او انبساط Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ پدغه حساب د یوه انسان زړه په ټول عمر Ú©ÛŒ دوه میلیارډه او اته پنځوس میلیون واره بیله وقفی څخه حرکتی فعالیت تر سره Ú©ÙˆÛŒ .
    Û³ Ù€ انسان په منځنی توګه هره ورځ Û²Û°Û°Û°Û° شل زره ګامه تګ Ú«ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ هر کال Û· میلیون ګامه او په ټول عمر Ú©ÛŒ پنځه سوه زره کیلومتره واټن وهی .
    Û´ Ù€ ددغی شمیرنی له مخی ویلای شو Ú†ÛŒ هر نفر کولای Ø´ÛŒ په ټول عمر Ú©ÛŒ نه ځله پر Ù¾ÚšÙˆ باندی د ځمکی د کری پر خواوشا را وګرځی ( د یادونی ÙˆÚ“ ده Ú†ÛŒ د ځمکی څخه تر سپوږمۍ پوری واټن Û³Û¹Û° زره کیلومتره دی ) .
     Ûµ Ù€ د انسان د بدن د پوست پر مخ په هر ساعت Ú©ÛŒ Û³Û° میلیونه میکروبونه پریوزی او دهغوی څخه Û²Û¹ میلیونه مری او دوه ساعته وروسته ددغو Û³Û° میلیونو څخه یوازی Û· زره ژوندی پاته کیږی .
    Û¶ Ù€ د انسان په بدن Ú©ÛŒ د Û² څخه تر Û´ میلیونو نقطو پوری شته Ú†ÛŒ د نور بدن په پرتله ډیری حساسی دی .
    Û· Ù€ د انسان د بدن پوست د Û³Û´ څخه تر Û³Ûµ سانتی ګریډ درجو پوری تودوخه زغملای Ø´ÛŒ ØŒ مګر Ú©Ù‡ د ÙˆÚ† اقلیم په سیمه Ú©ÛŒ دا تودوخه په تدریجی ډول تر Û±ÛµÛ° Ù€ Û±Û¶Û° درجو پوری هم زیاته Ø´ÛŒ ØŒ د زغملو وړتیا یی لری . په همدی ډول کولای Ø´ÛŒ تر Û²Û· درجو پوری تر صفر لاندی یخنی Ùˆ زغمی .
      Û¸ Ù€ انسان کولای Ø´ÛŒ یوازی د اوبو په څکلو سره تر ÛµÛ² ورځو پوری ژوندی پاته Ø´ÛŒ .
     Û¹ Ù€ د انسان په بدن Ú©ÛŒ تر ټولو حساس غړی سترګه ده Ú†ÛŒ کولای Ø´ÛŒ لس زره رنګونه تشخیص Ú©Ú“ÛŒ . نوی زیږیدلی ماشوم تر Û¸ میاشتنی عمر پوری ټوله دنیا یوازی په سپین او تور رنګ وینی .
      Û±Û° Ù€ په ټول بدن Ú©ÛŒ یوازنۍ برخه Ú†ÛŒ وینه نلری هغه د سترګو کسۍ دی .
     Û±Û± Ù€ د بدن د پوست په یوه سانتی متر Ú©ÛŒ په ټولیز ډول Û±Û² متره عصبی تارونه او Û´ متره واړه او میکروسکوپی رګونه شتون لری .
     Û±Û² Ù€ د انسان د سر د درد تر ټولو مهم لامل په Ù„Ú–Ù‡ پیمانه د اوبو Ú…Ú©Ù„ دی .
     Û±Û³ Ù€ انسان په منځنی ډول د خپل عمر شپږ کاله تلویزیون ګوری .
    Û±Û´ Ù€ د انسان مغز د بدن د ټول وزن په سلو Ú©ÛŒ دوی برخی جوړوی ØŒ مګر په یوازی سر ټول بدن ته د رارسیدونکی اکسیجن (*) په سلو Ú©ÛŒ Û²Ûµ برخی همدغه مغز کاروی . د ځینو ځانګړو ناروغیو د حالت پرته ØŒ مغز په ټول عمر Ú©ÛŒ د پرمختګ په حال Ú©ÛŒ دی . د مغز حجری Ú†ÛŒ نیورون Neurons  نومیږی ØŒ Ú©Ù‡ هر څومره تحریک Ø´ÛŒ ØŒ هغومره ډیری فعالی کیږی . د بیلګی په توګه Ú†ÛŒ څومره زیات د مغز نه کار واخیستل Ø´ÛŒ په هغه Ú©Ú†Ù‡ یی فعالیت زیاتیږی ØŒ د مغز نوی نیورونونه منځته راځی او په ناروغیو باندی یی د اخته کیدو چانس کمیږی . د نوو شیانو زده کول ØŒ دشعرونو یاد ته سپارل او داسی نور د مغز په سالم ساتلو Ú©ÛŒ مرسته Ú©ÙˆÛŒ .
     Û±Ûµ Ù€ په هفته Ú©ÛŒ Ú©Ù… تر کمه دوه ځله د کبانو غوښی خوړل اړین دی ځکه دا غوښی د Omega 3 غوړین توکی لری Ú†ÛŒ د الزایمر(**) د ناروغۍ چانس کموی . برسیره پر دی دا غوښی د انتی اوکسیدانت خاصیت او D ویټامین لری Ú†ÛŒ د مغز د حجرو مراقبت او ساتنه Ú©ÙˆÛŒ . میوی او ترکاری هم انتی اوکسیدانت دی او راز راز ویټامینونه لری . په ځانکړی دول ویټامین C د مغز د حجرو د ورانیدو مخنیوی Ú©ÙˆÛŒ .
     Û±Û¶ Ù€ د مغز څخه کار نه اخیستل او د دماغی فعالیت کموالی د مغز سره جفا ده . بی خوبی ØŒ سترس او نور تشویشونه هم د مغز فعالیت Ú«Ú‰ÙˆÚ‰ÙˆÛŒ . منفی احساس Ù„Ú©Ù‡ نفرت ØŒ ناکام عشق ØŒ د غمجنو کیسو یادول ØŒ دا ډول شیان پر مغز باندی ناوړه اغیز ښندی .
    Û±Û· Ù€ ورزش او فزیکی فعالیت هغه Ú…Ù‡ دی Ú†ÛŒ بدن تغذیه او غښتلی Ú©ÙˆÛŒ . هر هغه Ú…ÙˆÚ© په ځانګړی ډول د پاخه عمر کسان Ú†ÛŒ منظما ورزش Ú©ÙˆÛŒ ØŒ د الزایمر په ناروغۍ باندی یی د اخته کیدو چانس ډیر Ù„Ú– دی . په کورنی Ú©ÛŒ دایمی شخړی د الزایمر په ناروغی باندی د نر او ښځی د اخته کیدو چانس زیاتوی . بریالی وادونه او په کورنی ارامه فضا د انسان روح اراموی ØŒ عمر زیاتوی او د الزایمر چانس Ù„Ú–ÙˆÛŒ .
        څیړنی ښئی Ú†ÛŒ په زړه پوری جنسی ( سکسی ) اړیکی د انسان پر ارګانیزم او ژوندنی چارو باندی په لاندی ډول مثبت اغیز  لری :
 Û± Ù€ جنسی اړیکی د وینو د فشار او د سترس په کمولو Ú©ÛŒ مرسته Ú©ÙˆÛŒ .
۲ ـ د بدن دفاعی وړتیا جګوی . په هفته کی یو یا دوه ځله سالم جنسی فعالیت د بدن انتی باډی زیاتوی ، بدن ته د ذکام کیدو او نورو عفونی ناروغیو په وړاندی مقاومت ورکوی .
۳ ـ دیرش دقیقی سالمی جنسی اړیکی د انسان په فزیکی او روانی سلامتیا کی ډیر لوی رول لوبوی .
 Û´ Ù€ منظمی سالمی جنسی اړیکی د مغز او زړه د دریدو مخنیوی کولای Ø´ÛŒ .
 Ûµ Ù€ د هغو جنسی اړیکو وروسته Ú†ÛŒ انسان د رضایت او خوښی احساس ور Ù¾Ú©ÚšÛŒ ÙˆÚ©Ú“ÛŒ ØŒ پر ځان باندی د باور او اعتماد حس غښتلی کیږی .
 Û¶ Ù€ په زړه پوری جنسی اړیکی د مینی او عاطفی حس لوړ بیایی . د جنسی اړیکو پر مهال کله Ú†ÛŒ د Oxytocin پنامه هورمونونه خارجیږی ØŒ په نر او ښځه دواړو Ú©ÛŒ یو دبل په وړاندی د مینی او لا نژدیوالی احساس زیاتوی .
 Û· Ù€ سالمی جنسی اړیکی د پروستات په سرطان باندی د اخته کیدو چانس ټیټوی . کله Ú†ÛŒ انزال په سالم ډول تر سره Ø´ÛŒ ØŒ په بدن Ú©ÛŒ ټولی جنسی غدی او په ځانګړی توګه پروستات فعال او تازه کیږی .
 Û¸ Ù€ په جنسی اړیکو سره په ښځو Ú©ÛŒ د Ù„Ú«Ù† خاصری عضلی غښتلی کیږی .
 Û¹ Ù€ تر سالمو جنسی اړیکو وروسته نر او ښځه په خواږه خوب Ú©ÛŒ ډوبیدلای Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ لامل یی د جنسی غدو او دماغی حجرو اراموالی دی .
Û±Û°Ù€  جنسی اړیکی دواړی خواوی ( نر او ښځه ) یو پر بل باندی مهربانه Ú©ÙˆÛŒ او د پیوستون او نژدیوالی احساس یی را پاروی .             د « محبت » له مهالنۍ څخه د ژباړی پای .
د ( metroXpress ) پنامه ډنمارکی ژبی ورځپاڼی هم د روان ۲۰۱۳ کال د اګسټ پر ۱۶ نیټه د ( ورزش مغز غښتلی کوی ) تر سرلیک یوه لیکنه خپره کړی چی غواړم د موضوع سره یی د تړاو له مخی دلته پښتو را واړوم :
« ورځنۍ فزیکی فعالیت حافظه ښه کوی او د دقت کچه لوړوی . د کوپنهاګن په پوهنتون کی سرطبیب پروفیسوره Bente Klarlund وایی : « څیړنو دا وښوده چی د فزیکی فعالیت پر مهال د BDNF ( Brain Derived Neutropic Factor ) پنامه یو ډول مواد تولیدیږی . دغه مواد بیا زموږ د مغز « هیپوکامپ » ( Hippocampus ) پیاوړی او لوی کوی . هیپوکامپ د مغز هغه برخه ده چی د حافظی څخه د کار اخیستلو او دقت کولو د پاره کار تری اخلو . دغه د مغز یوازنی برخه ده چی لوئیدلای یا کوچنی کیدلای شی . دا طبعی کار دی ، هر څومره چی انسان زړیږی ، په هغه کچه هیپوکامپ کوچنی کیږی . داچی د پاخه عمر کسانو حافظه کمزوری کیږی ، لامل یی همدغه شی دی چی هیپوکامپ یی وړوکۍ شویدی . ددی نیمګړتیا جبران د ورزش او فزیکی فعالیت له برکته شونی دی » . نوموړی پروفیسوره زیاتوی : « څیړنی ښئی چی د ورځنی فزیکی فعالیت له مخی د زړو کسانو د مغز هیپوکامپ په سلو کی دوه ۲٪ لوئیږی او د هغو کسانو دا چی دا ډول فعالیت نه کوی ، کوچنی کیږی او ورسره سم یی حافظه کمزوری کیږی . د هغو کسانو هیپوکامپ هم کوچنی دی چی عقلی ناروغه ( لیونیان ) دی » .
                                                   د نوموړی ورځپاڼی څخه د ژباړی پای .  

 Ø¯ ژباړونکی یادوونه :
      (*) Ù€ د انسان د بدن هره حجره د ژوندی پاته کیدو او فعالیت پخاطر اکسیجن ته اړتیا لری Ú†ÛŒ د وینو په مټ ورته رسیږی . زړه د خپل انقباض او انبساط له برکته د ټول بدنه وینه راټولوی او سږو ته یی لیږی تر Ú…Ùˆ د تنفس شوی هوا څخه اکسیجن واخلی . وروسته یی بیرته د بدن هری برخی ته پمپ Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ هری حجری ته یی  اکسیجن ورسوی .
      (**) Ù€ د الزایمر ناروغی د حافظی ورانیدل منځته راولی Ú†ÛŒ زیاتره معمولا د Û¶Ûµ کلنی عمر وروسته پیښیږی ØŒ خو لدی نه په کښته عمر Ú©ÛŒ هم لیدل کیږی . د ځینو احصائیو له مخی دا مهال نژدی Û· میلیونه کسان په Ù†Ú“ÛŒ Ú©ÛŒ پری اخته دی او اټکل کیږی Ú†ÛŒ په Û²Û°ÛµÛ° کال Ú©ÛŒ به یی شمیرڅلور برابره لوړ Ø´ÛŒ . ددی ناروغۍ یو له لاملونو څخه په مغز Ú©ÛŒ د ځینوموادو Ù„Ú©Ù‡ البومینو راټولیدل او غټۍ کیدل Ú«Ú¼Ù„ شویدی .
                                                                                             پای