ليکوال ( کريم ميثاق ) ژباړه او غورچاڼ : ميرزاعلم حميدي - هالنډ
اداره او پروګرام
انسان هغه مهال ښکاره بریاوو او لاس ته راوړونو ته رسیږي چې د ډسپلینو او انضباطو په ښېګڼو پوه او د خپل ژوندانه په چارو کې ترې ګټه واخلي .
انضباط او ډسپلین د پروګرام او کړنلارې په بدن کې رښتوني مانا پیدا کوي .که چیرې یو سړی په خپل ځانګړي او ټولنیز ژوند کې پروګرام او کړنلاره ولري او د سرته رسولولپاره یې کار وکړي باور دی چې ډیر څرګند بریالیتوبونه به تر لاسه کړي .د بیلګې په توګه یوه شپه او ورځ ۲۴ګړۍ ده که یو انسان ددغه ۲۴ ګړیو لپاره داسې مهال ویش (تقسیم اوقات) ولري چې ۸ ګړۍ دخوب، ۸ګړۍ دکار او۸ګړۍ د زده کړې، مطالعې او ساعت تېرۍ لپاره وټاکي او په وړ ډول یې سر ته ورسوي ؛ باور دی چې ښکاره مادي او معنوي لاس ته راوړنې به یې په برخه شي . همدارنګه که چیرې کورنۍ، ټولنیزې، سیاسي او فرهنګي ټولنې او دولتي موسسې دغه ډول پروګرام او کړنلاره ولري ارومرو به په خپلو اقتصادي، سیاسي،فرهنګي او ټولنیزو چاروکې زیاتې مادي او معنوي بریاوي تر لاسه کړي کوم چې دپرمختللیو او وروسته پاتې هیوادونوتر منځ دا توپېرهم دی چې د پرمختللیوهیوادونوخلک نه یوازې دکړنلارې او پروګرام په بدن کې د انضباطواو ډسپلینوپه ګټه پوه دي بلکې د ژوندپه ټولوچاروکې یې مهال ویش، کړنلارې اوډسپلینو په ماغزو کې ځای نیولی دی . هر یوله ځان سره یوه کتابچه لري چې د هرې ورځې، هرې اوونۍ، هرې میاشتې او په ځینو کې خو د هر کال مهال ویش هم لیکل شوی وي . که چیرې څوک د لیدو،کتوهیله ترې وکړي ترڅو یې دیادښت کتابچه نه وي کتلي تر هغې هېڅ ډول ژمنه نه کوي چې په دې ډول ټولې دولتي څانګې د کړنلارې، پروګرام او اداري ډسپلینو پر بنسټ پرمخ درومي .
هیله ده زموږ د ګران هیواد ټول خلک او ټولې دولتي څانګې ددغه کار په ارزښت پوه شي او په خپل ملي ژوند کې وړ ګټه ترې واخلي .
ښایې دلته سمدستي دا پوښتنه راپیدا شي چې د افغانستان ډیره کي وزګار خلک دغه رنګه مهال ویش ته څه اړتیا لري؟
لومړی دا چې که څوک لږ کار لري او یا ډیر د مهال ویش ، کړنلارې او د ډسپلینو فرهنګ زده کول او له دې لارې د خپلو کارونو په ټاکلي مهال سرته رسول له ګټې پرته بل هیڅ ډول زیان نه لري او له بلې خوا دا خبره ددې مانا نه لري چې ددغه ګټور کار لپاره دې تبلیغات ونه شي او له پامه دې وغورځول شي .
هیله ده دولتي څانګې، سیاسي ګوندونه او ټولنیز غورځنګونه ددغه ګټور فرهنګ په رامنځ ته کولو او رواجولو کې تر ټولو مخکښ وي؛ ترڅو له دې لارې هر څوک پوه شي چې څه کوي او په کومه لاره روان دي . په وروسته پاتې هیوادونو کې یوه ستره ستونزه دا هم ده چې نه توانیږي د نړیوالو ټولنو او د نړیوال بانک مرستې اوپورونه په خپل مهال تر لاسه کړي،همدغه د پلان، پروګرام،کړنلارې او د غوره ډسپلینو کمزورتیا ده چې نه شي کولای خپلې پروژې په ټاکلي مهال وړاندې او د پروژې جوړولو د میتود له لارې ورڅخه دفاع وکړي،کوم چې د بشرې پروژې له جوړولو او له هغه څخه په سمه توګه له دفاع کولو پرته دغه ژمنه شوي پیسې لاس ته نه شي راوړی . د پروژې او له هغه څخه دفاع کول هم اسان کار نه دی چې لومړی ددغه کار لپاره کارپوهانو او مسلکي تجربه لرونکو کسانو ته اړتیا ده؛ کوم چې زموږ ګران هیواد افغانستان ددغسې کسانو له کمښت سره مخامخ دی او بیا د پروژې په خپل وخت د پلي کولو پروګرام، اداره او ډسپلین دي .
همدارنګه د سیاسي ګوندونو لپاره هم ټاکلي کړنلاره، اداره او ډسپلین د سیاسي ژوند مالګه او اوبه دي . هر سیاسي ګوند چې وتوانیږي خپل بیلابیل هدفونه د پروګرام او غوره ډسپلینو له لارې پرمخ بوځي کولای شي چې په سیاسي سیالۍ کې بریاوې تر لاسه کړي او د واک پړاو ته ور نږدې شي . هر یو سیاسي ګوند چې دولت ته ورته وي، هغه مهال توانیږي خپل هدف ته ورسیږي چې د خلکو د ډیرو رایو تر لاسه کولو او واک ته د رسیدو لپاره لنډ مهالی او اوږد مهالی پروګرام ولري . بې له شکه چې په دې پروګرام کې په بیلابیلو څانګو کې د تکړه او د وتلو کدرونو روزل، د هر وزارت، هرې ولسوالۍ او هر ولایت د کارونو پېژندلو او زده ګړې لپاره د بیلوبیلو کمسیونونو جوړول، د خلکو اړتیاوې او ا روا پېژندنې، د لرې او نږدې سیالانو په نښه کول، د عمومي ټاکنو لپاره چمتوکیدل او د څرګند پروګرام جوړول، په دولتي څانګو او سیالو ګوندونو باندې روښانې، د پوهېدو وړ او زغردې نیوکې او داسې نور پروګرامونه اړین دي .
دا خبره تر لمر هم روښانه ده هر سیاسي ګوند چې د خپلې ټولنې د بشپړې پېژندنې پربنسټ پروګرام، کړنلاره او کلک ډسپلین ولري کیدای شي چې وړ بریاوې تر لاسه کړي .
د بشر تجربې ددغه رښتیا خبرې ښکارندوی دي چې هغه هیوادونه کولای شي د پرمختیا او مدنیت پړاونه په بریالیتوب سره ووهي چې خلک یې د پروګرام او ادارې په بدن کې د کلکو ډسپلینو لرونکي وي .
هیله ده د افغانستان خلک دغه د بشریت پخې تجربې په ښه ډول وپېژني او د هغه په رڼا کې خپل سوله ییز ژوند پیل او له دغه لارې څرګندې او ویاړلي بریاوې تر لاسه کړي .