فتوی نمبر (۴۹۷) .
مفتي :
ستر علمي او روحاني شخصيت عَلامه مُحَقِّقْ مُحَمّدْ مُعِينُ الدِّين أبوالفضل أفغاني ، کانَ اللهُ له ودَامَت برکاته .
مستفتي : بي بي حفصه طالب العلمه /سعودي /رياض .
د عاليقدر علامه أبوالفضل (حفظه الله) و حضورته السلام عليکم ورحمة الله وبرکاته ، الله تعالی مو هميشه د دين په خدمت کي مشغول لره ، ستاسي محترم څخه مي پوښتنه داده چي د انسان حافظه ياني د ياد قوه په چشي سره کمزورې کيږي او په کوم شي سره زوروره ګرځي ؟ که پدې اړه رهنمايي راته وکړۍ ډیره مهرباني به مو وي . والسلام
الجواب ومنه الصواب :
نحمده ونصلي علي رسوله الکريم :
محترمې حفصې ! د نسيان يعني د ياد د قوې د کمزورۍ اسباب دوه قسمه دي : يو قسم ظاهري او جسماني اسباب دي ، او بل قسم باطني او روحاني دي .
کوم چي جسماني اسباب دي نو د هغو له جملې څخه يو کسَل دئ ، يعني کهالي او سستي چي په بدن د انسان کښي پيدا سي .
او دوهم سبب کثرت او ډيروالئ د بلغمو دئ ، غالبًا د انسان به بدن کښي سستي او کهالي هم د بلغمو په وجه پيدا کيږي ، او د بلغمو ډير والئ بيا د ډيرو اوبو له چښلو څخه غالبًا پيدا کيږي ، او د ډير چښاک خواهش بيا د ډير خوراک کولو څخه منځته راځي .
دريم سبب د نسيان او د کمزورۍ د حافظې دادئ چي د انسان شغل او تعلقات ډير سي .
څلرم سبب يې دادئ چي د تريو سيب خوراک چي انسان کوي نو دا هم د حافظې د کمزورۍ سبب ګرځي .
پنځم سبب يې کتل و هغه چاته دي چي په دار راځړول سوئ وي .
شپږم سبب يې د قبرو د تختو او ډبرو د ليک او نوشتې ويل دي . ، دارنګه نور اسباب يې هم سته ، مثلا چي د اوښانو د قطار په منځ کښي څوک تيريږي ، يا ژوندۍ شپږي پر مځکه غورځوي ، يا پر څټ باندي ښکر ولګوي ، دا هم د حافطې د کمزورۍ له اسبابو څخه دي ، دارنګه د دنيا په أمورو کښي سوچونه او فکر بندول ، په دنيوي مصيبتو او غمو کښي مبتلا کيدل هم د نسيان سبب ګرځي .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
او روحاني سببونه د نسيان او د کمزورۍ د حافظې ګناوي او له شرعي أحکامو څخه مخالفت کول دي ، امام شافعي (رحمه الله) فرمايلي دي چي ما و حضرت وکيع (رحمه الله) ته د حافظې د بدۍ او کمزورۍ شکايت وکړ ، نو ده و ماته پدې خبره باندي ټينګار وکړ چي له ګناوو څخه اعراض کوه او ځان ورڅخه ساته ، يعني نو حافظه به دي سمه او قوي سي .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
او کوم چي د حافظې د زياتوالي او د قوت سبب ګرځي نو ځيني مهم له هغو څخه پدې شرحه دي :
(۱) : د علمي خبرو په يادولو کښي کوښښ او دوام کول .
(۲) : د خوراک او د غذا کمول .
(۳) : د وچي ډوډۍ استعمال .
(۴) : مسواک وهل ؛ ځکه چي مسواک وهل په بلغمو کښي کمبود راولي ، حافظه قوي کوي او په خبرو کښي فصاحت پيدا کوي .، فقهاوو (۷۰) يا (۷۲) فايدې د مسواک ذکر کړيدي .
(۵) : پر نبي (صلی الله عليه وسلم) باندي درود ويل د حافظې په زياتولو کښي ډير قوي أثر لري .
(۶) : صلوة تهجد کول .
(۷) : و قرآنکريم ته په سترګو کتل او تلاوت کول ؛ ځکه چي پدې کښي جمع د دوو عبادتو راځي چي تلاوت او نظر دئ و قرآنکريم ته .
(۹) : د عسلو [شهدو] چښل ، او له برې او شکري سره کُندُر خوړل .
(۱۰) : يو بل ډير مهم شئ د حافظې د قوي کولو دادئ چي انسان هر سهار پر تش نس باندي يو ويشت دانې سرې وڅکي (هرتاوۍ) خوري ، او دا د ډيرو نورو مرضو دپاره هم ښه علاج دئ .
(۱۱) : دارنګه هر شئ چي د بلغمو کونکئ وي د هغه خوړل .
[أنظر الطحطاوي شرح درالمختار ج ۱ ص ۲۸ ] .
والسلام ومن الله التوفيق ـ