د افغانانو ژوري اندېښنې
(بېنوا _ د ماسکو خبريال )
په دې وروستيو وختونو كي مو په ډيري خواشينۍ سره خبر تر لاسه كړ، چې يو تن افغان، ليس خان د رييس خان زوي د ۱۹۷۵ع كال زوكړی، د روسيې د فدراسيون په هغه زندان كې چې د بهرنيو هيوادونو اتباع پكې، د قانون نه په سر غړوني سره ور ته د روسيې د قضايې چارواكو د پريكړو سره سم، د منځمهالي او يا اوږد مهالي مودې سزا ټاكل شوې وي، او وروسته بيا هلته د خپل بند سزا تيروي، په حق رسيدلی دی.
انا لله و انا اليه راجعون.
خدای بخښلي ليس خان، په هغه زندان كې، چې د مسكو له ښار نه د ۵۰۰ كيلومترو په شا و خوا كې په ليري واټن پروت دی، په زندان كې د چاپيريال د خرابي وضعي او د خوړو او روغتيايې خرابو شرايطو له كبله ناروغ شوي و، او د دغه زندان په اړوند روغتون كې د څه مودي راهيسي د علاج لاندي و، د ۲۰۰۴ع كال د نوامبر په دويمه نيټه، د ور پيښي ناروغي له كبله، له دی فاني نړۍ څخه سترګي پټي كړې.
د ليس خان د خواشينوونكي مړيني په خبر سره، په مسكو كې دافغان سوداګرۍ مركز رييس او ټول افغانان ډير زيات غمجن او انديښمن شول او د نورو ناروغو افغان زندانيانو په هكله يې خپلي ژوري انديښنې څرګندي كړې.
په مسكو كې د افغان سوداګرۍ مركز، په لومړي سر كې ، د ممكنه وسايلو له لاري او همدارنګه، د ځينو مخورو شخصيتونو په مرسته، په مسكو او په افغانستان كې د نوموړي د خپلوانو او دوستانو په لټه كې شو. كله چې يې د خپلوانو او دوستانو پته و نه لګيده، بيا يې سمدلاسه، يو دري كسيز پلاوی، (د افغان سوداګرۍ مركز غړی، محمد طاهر شينواری، په مسكو كې د افغانانو د جامع جومات يو ملا، محمد انور عثماني او همدارنګه عنايت الله) وټاكه، چې دغه زندان ته لاړ شي او د هغه خداي بخښلي جنازه خاورو ته وسپاري.
ويل كيږي، چې دغه زندان ته تګ هم څه آسانه كار نه دي. هغه څوك چې دغه زندان ته د پايوازي په توګه د خپلو عزيزانو د حال تپوس ته ورځي، بايد د روسيې په فدراسيون كې د استوګنې قانوني اسناد په لاس كې ولري او همدارنګه، د روسيې د فدراسيون د عدليې وزارت د اړوندي ادارې څخه ليكلې اجازه نامه هم په لاس كې ولري.
د افغان سوداګرۍ مركز دغه ټاكل شوي پلاوی، په مسكو كې د افغانستان د اسلامي جمهوريت د لوي سفارت په مرسته د عدليې له وزارت نه د اجازه نامې د تر لاسه كولو وروسته، د هغه سفارت د يو تن استازي په ګډون، څو ورځي مخكي د يو ټكسي موټر په سپرلي، د شپي په ۳ بجو له مسكو نه د دغه زندان په لوري چې د (مردويا) په نامه ياديږي، وخوځيد او د ورځي د يوي بجي په شا و خوا كې هلته ورسيد.
دغه پلاوي، هلته د اداري چارو له سر ته رسيدو څخه وروسته، سبا ته د هغه خداي بخښلي جنازه، د اسلامي شريعت له احكامو سره سم، خاورو ته وسپارله . د هغه د جنازې په لمانځه كې د سوماليې، تاتارستان او تاجكستان او افغان زنداني ناروغانو، چې د دغه زندان په روغتون كې تر علاج لاندي وو، ګډون كړي و.
د دغه پلاوي له خوا، په نوموړي روغتون كې افغان زنداني ناروغانو او په جنازه كې نورو گډون كوونكو او همدارنګه، څه د پاسه ۳۰ تنو افغان زندانيانو ته چې په زندان كې يې د بند سزا تيروله، د افغان سوداګرۍ مركز له خوا، يوه اندازه خوراكې توكې او نور د اړتيا وړ شيان، په جنازي پسي د خيرات او زندانيانو ته د مرستي په توګه وويشل شول، چې د هغه ارواښاد اروا ته د ټولو له خوا د بخښني دعاګاني وشوې او له ليږل شوي پلاوي څخه، د نورو ناروغانو په استازيتوب ولي، جواد محمد حسن، د زړه له كومي مننه څرګنده كړه.
د دغه پلاوي په وينا، جواد محمد حسن، ډير زيات ناروغ او مرګوني حالت درلود، چې د خپلي ناروغۍ له كټ نه د جنازې د مراسمو د سرته رسولوي تر ځاي پوري، چې ډير لږ واټن يې درلود، په ډيرو ستونزو سره وخوځيد، او د جنازې په لمانځه كې يې برخه واخيسته.
د دغو ناروغانو په ډله كې د هيواد يو نامتو اديب او شاعر، محمد عزيز تحريك هم ډيره موده، د دغه زندان په روغتون كې تر علاج لاندي و، چې اوس لږ څه ښه شوي او بيرته زندان ته بيول شوي و. او ليږل شوي پلاوي، و نه شو كولاي، چې هغه له نژدي څخه وويني.
محمد عزيز تحريك، د يوي كورنۍ كوچنۍ شخړي د پيښې له كبله، د ۲۰۰۱ع كال له پيل څخه په دغه زندان كې د بند سزا تيروي او د هغه د روغتيايې حالت او ژوند په هكله د روسيې په فدراسيون كې او د همدارنګه، په هيواد او له هيواد نه بهر، ټول فرهنګيان، فرهنګپالان او علمي او ادبي مركزونه او د هغه دوستان، ډير زيات انديښمن دي.
د عيني شاهدانو په وينا، عزيز تحريك، د زندان په دغه روغتون كې څو ځله د علاج لپاره بستر شوي او وروسته بيا زندان ته ليږدول شوي دي.
ويل كيږي، چې د (مردويا) په زندان كې، د ليس خان خواشينوونكې مړينه، لومړنۍ پيښه نه ده . په تيرو وختونو كې هم هلته د زندان د بدو شرايطو له كبله، چې مخكې يې يادونه وشوه، ځيني افغانانو د سختو ناروغيو له كبله خپل ژوند له لاسه وركړي دي.
په مسكو كې د افغان سوداګرۍ مركز يو تن مسوول وويل، چې د دې مركز له خوا، د دغه ډول بلهاريانو (قربانيانو) د خپلوانو او دوستانو سره، په خپل وخت مرستي شوي او جنازي يې يا هيواد ته ليږدول شوي او يا خو دلته په پرديسۍ كي خاورو ته سپارل شوي دي.
د افغان سوداګرۍ مركز ليږل شوي پلاوي، يوه ژورناليست ته د خبرو په وخت وويل، چې د دغه زندان، ناروغه زندانيان د خپل ژوند او برخليك په هكله ډير زيات انديښمن دي. هغوي د روسيې له دولتي چارواكو څخه دا هيله لرله، چې د هغوي د بند پاتي موده و بښل شي او د دي په ځاي، چې د هغوي مړې د زندان له روغتون څخه وايستل شي، ښه به دا وي، چې له دغه زندان څخه ژوندي ووځي او خپل علاج په نورو روغتونونو كې په خپله وكړي.
دغو ناروغو زندانيانو، ليږل شوي پلاوي ته ويلي دي، چې موږ ناروغه زندانيان، د قانون نه د سر غړوني له كبله، د بند د تيرولو په سزا محكوم شوي يو، او د قانون احكامو، يوازي زموږ آزادي سلب كړي ده . خو په زندان كې د خراب چاپيريال اوخراب خوراك له كبله، موږ خپله روغتيا له لاسه وركړې او په حقيقت كې په مرګ محكوم يو. كه څه هم د دغه زندان د روغتون ډاكټران او نور كاركوونكي زموږ د علاج په برخه كې ډيري زياتي هلي ځلي كوي، خو دغه روغتون، د دي امكانات نه لري، چې زموږ په شان په سختو ناروغيو اخته زندانيانو، بشپړ علاج وكړي شي.
ويل كيږي، چي په دغه زندان كې د سل يا توبركلوز ناروغي، په پراخه كچه خپره ده.
د روسيې په فدراسيون كې، د افغانستان د اسلامې جمهوري دولت د لوي سفارت سر چينې وايې، چې د سفارت له خوا نه، په دي وروستيو وختونو كې، د روسيې د دولت له قضايې چارواكو څخه د هغو زندانيانو په هكله، چې په دغه روغتون كې ېې علاج شونتيا نه لري، په رسمي ډول د دي غوښتنه شوي، چې د دغه ډول زندانيانو د بند پاتي موده وبخښل شي. خو په مسكو كي كتونكي او شنونكي په دي باور دي، چې د روسيې د دولت دغه چارواكې، په قضايې ادارو كې د زاړه بيروكراتيك سيستم د شته والي له امله، كيداي شي په نژدي راتلونكي وخت كې د دغه سفارت وړانديز ته، د (هو) ځواب و نه شي ويلي.
په مسكو كې د افغان سوداګرۍ مركز او نور سياسي او ټولنيز افغان شخصيتونه او فرهنګي كړۍ، د بشرې حقوقو د اصولو سره سم، د روسيې د فدراسيون له قضايې چارواكو څخه په كلكه د دي غوښتنه كوي، چې د روسيې د فدراسيون په ټولو زندانونو كې دي د انساني خواخوږۍ له مخي، د دغه ډول نا علاجه ناروغو افغان زندانيانو د بند د پاتي مودي د بښلو او د هغوي د آزادولو په هكله، ډير ژر خپلو اړوندو ادارو ته اوامر صادر كړي.
همدارنګه، د افغانستان د اسلامي جمهوريت له اړوندو چاروكو او د نړيوالو بشري حقوقو او ملګرو ملتونو څخه په كلكله غوښتنه كيږي، چې د دغو زندانيانو د ژوند د ژغورلو لپاره بيړنۍ هلي ځلي وكړي.
