داود جنبش : ژوندمي په ژورناليزم كي تېرسوي دى

 چاته ژورناليسټ ويلاى سو؟ آياټول هغه كسان چي په خبري رسنيوكي دنده ترسره كوي ژورناليستان دي؟دخپلواك ژورناليزم ميعيارونه كوم دي؟ دااودغه ته ورته پوښتني دبي،بي،سي راډيودپښتو څانګي پروډيوسر ښاغلى داود(جنبش) ځوابوي .دپوښتنودپوښتولوڅخه مي ترمخه ورته وويل زموږدرانه لوستونكي چي حتماًستاسوراډيو هم اوري،

 مركه كوونكى محمدابراهيم (( سپېڅلى ))

 چاته ژورناليسټ ويلاى سو؟ آياټول هغه كسان چي په خبري رسنيوكي دنده ترسره كوي ژورناليستان دي؟دخپلواك ژورناليزم ميعيارونه كوم دي؟ د ا اودغه ته ورته پوښتني دبي،بي،سي راډيودپښتو څانګي پروډيوسر ښاغلى داود(جنبش) ځوابوي .
 دپوښتنودپوښتولوڅخه مي ترمخه ورته وويل زموږدرانه لوستونكي چي حتماًستاسوراډيو هم اوري، ډيرى يې ستاسواوستاسودژوناليستكي كارونوڅخه دهمغي راډيودلاري پيژندګلوي لري خويولړنوري پوښتني لكه ستاسودزېږېدودځاى اودژورناليزم په برخه كي دتحصي� �اتوپه اړه غواړي له تاسوڅخه خپله واوري نوډاكټرصاحب جنبش زموږداغوښتنه ومنله اوخپل ځان يې داسي راوپيژندى :
 ځواب : نوم مي محمدداوداو( جنبش) تخلص مي دپوهنتون دمحصلۍله وخته پرځان باندي ايښى دى دزېږېدوځاى مي هرات اواصلي دپلاراومورځاى وطن مي كنړدى ښوونځى مي دهېوادپه بېلابيلو ولايتونوكي لوستى دى هغه مهال چي مرحوم پلا� �مي هلته وظيفه اجراء كوله موږبه ورسره وو چي هغه دننګرهارڅخه شروع سوېده . دكابل،پروان،شينوارودلويې او� �سواليو، دمومندودرې  اوبالاخره بيرته په كنړكي ختمه سوېده بيامي دكابل پوهنتون دادبياتوپوهنځي لوستي چي هغه مهال دژورناليزم پوهنځى ددغه پوهنځي يوه برخه وه هغه چي په كال ۱۳۵۷هجري لمريزله همدې پوهنځي څخه فارغ سوم داچي نمرې مي يوڅه ښه وې نوپه كدركي پاته سوم بيايوڅه وخت ورسته يې عسكرۍ ته واستولم دعسكرۍ څخه چي راغلم يوبو� �س ته ولاړم په تاشكندكي مي دژورناليزم ماسټري واخيسته اوبيامي دډاكټرۍ لپاره غوښتنليك دماسكوپوهنتون ته واستاوه اوهغوى هم ومنلم اوپه ۱۹۹۳ميلادي كال كي مي دماسكوله دولتي پوهنتونه په ژورناليزم كي ماسټري واخيستله .
 دكورني ژوندپه اړه به درته ووايم چي واده مي كړى دى اوثمره يې يوزوى اودوې لوڼي دي چي مشرۍ لو� �مي ( فراه ) نوميږي داولسوكالوده اودفلم په كالج كي زده كړه كوي ورپسې مي زوى دى چي ( پسرلى )
 دى چي دپنځ� �سوكالودى اودكمپيوټرپه زده كړوباندي بوخت دى اووړوكې لورمي چي ديوولسوكالوده او( مسكا) نوميږي چي داهم په � �ومړنيوزده كړوبوخته ده .
 كله چي په ۱۹۹۴ميلادي كال كي په روسيه كي دچيچينياجګړه پېښه سوه نوبي ،بي ،سي يوچاته اړتياپيداسوه چي له روسيې څخه ورته خبرونه وركړي هغه وچي زماسره يې په دغه كال يولنډمهاله تړون وكړ ت� �څودچيچينيا رپوټونه  ورته وركړم  په ورستيوكي زماكاردايمي بڼه غوره كړه نه يوازي پښتو څانګي ته بلكي دري څانګي ته مي هم رپوټونه وركول .
 داچي په په ۱۹۹۷ميلادي كال پخپله په لندن كي ځاى خالي سواوماامتحان ورته وركړى و چي له هغه ورسته دادى يوولس كاله كيږي چي هلته دپروډيوسرپه صفت دنده اجراء كوم .
 پوښتنه : داچي په روسيه كي مولوړۍ زده كړي كړيدي نوپه روسي باندي به ښه لاس بري ياست ؟
 ځواب :بلې په تاشكندكي چي مي زده كړي كړيدي هغه په روسي ژبه وي همدارنګه په مسكوكي چي مي زده كړي كولې هغه هم په روسي باندي وې نوله دې امله مي دماسټرۍ اوډاكټرۍ دواړه تيزسونه  په روسي ژبه ليكلي دي .
 پوښتنه : داچي په ژورناليزم كي اوږده سابقه لرﺉ، كه راته وواياست چي ستاسوپه نظرچاته ژورناليسټ ويلاى سو؟
 ځواب : زماپه نظرژورناليسټ دغسي يوڅوك دى چي هغه دټولني سترګي اوغوږونه دي ځكه ديوې ټولني په عادي ژوندكي ډيري داسي كيسې پېښيږي چي هرڅوك يې نه سي درك كولاى يوازي ژور ناليسټ يې درك كولاى سي دبيلګي په ډول په بڼ كي يوښكلى ګل وي هرڅوك يې ترڅنګ تيريږي خو� �اعرچي يې له څنګه تيريږي شعرورته ليكي دغسي پيښي شاوخواوي مثلاًدچاپيريال خرابي ناروغۍوي ژورناليسټ ځي ددغه ناروغۍ په اړه رپوټ چمتوكوي اودچارواكوتوجه ورته رااړوي چي داكاربيابل څوك نه سي كولاى يايې نه سي ليدلاى يايې نه سي اورېدلاى نوځكه موږ وايوچي ژور ناليسټ ديوې ټولني سترګي اوغوږونه دي نوله دې كبله هرڅونده چي داست� �ګي اوغوږونه حساس وي په هماغه ډول به كارونه هم ښه پرمختګ كوي خوله بده مرغه كه چيري داغوږونه اوسترګي حساسي نه وي نوډيرشيان پټ ځيني پاته كيږي .
 پوښتنه : آيادخبري رسنيوټول كاركوونكوته ژورناليستان ويلاى سو؟
 ځواب : نه ! ژورناليسټ يوازي هغه څوك دى چي عملاً درپوټ وركولوسره سروكارولري ،زموږ په هيوادكي داسي يودودجوړسوى دى هغه څوك چي دميكروفون وشاته كښيني دوى يې نطاق بولي ،هغه هم مهمه دنده ده خوژورناليسټ هغه څوك دى چي سيمي ته ځي پخپله يورپوټ ليكي اوبيايې دوړاندي كولولپاره چمتوكوي ياپه بل عبارت دى يونوښتګردى اوقلم يې چي نه ښوري هغه ژورناليسټ نه دى .
 پوښتنه : ستاسودخبري څخه دغسي معلوميږي چي هغه دپوهنتون استادان چي په پوهنتون كي دژور ناليزم اُصول تدريسوي اوپه عملي ډګركي يې كارنه وي كړى ژورناليسټان نه سوورته ويلاى ؟
 ځواب : نه ! زه دغسي وايم هغه چي استادان دي ( درس وركوي ) هغوى كه دغه پياوړتياولري چي رپوټ وليكي اووړاندي كولوته يې چمتوكړي ( قلم يې دخوځيدووي ) ژورناليسټ دى اوكه يې قلم د خوځيدو نه وي زماله نظره ژورناليسټ نه دى ځكه هغه رپوټ نه سي ليكلاى ،يوه مركه نه سي چمتوكولاى اونور.
 پوښتنه : ستاسوپه آندژورناليزم دژوندسره څونده اړيكي لري؟
 ځواب : مخكي مي وويل ( ليدل اواورېدل ) په ژوندي موجودكي دوه حسونه دي اودادواړه ډيرمهم حواس دي چي ددې په له منځه تګ سره دبل هرژوندي شي دوجوديوه مهمه برخه ضائع كيږي له دې امله يې دژوند سره رابطه داده چي  ددغه حواسوله لاري ژورناليزم انساني ټولني ته  د وجود امكان وركوي چي ددې � �اري په ټولنه كي يودبل په ستونزواوښيګڼوباندي وپوهيږي له بله پلوه داسي ويل كيږي : مطبوعات چي ژورناليزم دهغي دسرته رسولووسيله ده يوڅلورم ځواك هم دى دااوهغه دټولني په استاز يتوب ددولت په چاروباندي يوډول ناظ� �غوندي دى چي دى څه شي سرته رسوي ؟
 په دموكراټو ټولنوكي همداژورناليزم دى،همداخبري رسنۍدي اوهمداژو� �ناليسټان دي چي ددې امكان برابروي چي په يوه ټولنه كي رئيس،وزير يا والي دخلګوله نظره پټ څه كوي ( په دموك� �اټيكوټولنوكي ژورناليزم يومهم ركن دى چي ددرونوروقوو مقنيې،قضايې اواجرايې  ترڅنګ دشفافيت درامنځته كولو يوه وسيله ده . )
 پوښتنه : ستاسوله نظره يوژورناليسټ څه مهال پخپل كاركي بريالى دى ؟
 ځواب : بريالى ژورناليسټ هغه دى چي دى دميزترشاارام دخبرراتلوته كښېنه ني بلكي خپله په خبرپسي وګرځي اويايې دامكان تركچي داړيكوساحه دومره  پراخه وي چي هرځاى يوڅه پېـښيږي ،دى په خبر وي ځكه ويل سويدي چي هغه ژورناليسټ چي م وضوع يې له لاسه وركړه  مړدى بېله موضوع ژورنا ليسټ شتوالى نه لري اوپه ژورناليزم كي دايوه معقوله هم ده چي: (( ښه ژورناليسټ هيڅكله دموضوع له نشتوالي سره نه مخامخ كيږي )) له دې امله داسي ويلاى سوچي دښه ژورناليسټ لپا� �ه عادي موضوع هم دخبرموضوع ده ،دى ځان بې خبره نه پريږدي اوتل موضوعات ورسره وي .
 پوښتنه : آياژورناليسټ ديوه خبرياګذارش په چمتوكولوكي كولاى سي حكم وكړي ؟ ياكه داسي ووايو چي په يوخبريا ګذارش كي دحكم پوله ت� �كومي كومي كچي پوري ده ؟
 ځواب : په خبركي موږ قطعاً ځاى نه لروياپه بل عبارت خبريوازي دافكټونواوهغه څه چي پېښ سويدي دحقايقويوغبرګون دى ( ژورناليسټ هيڅ حق نلري چي قضاوت وكړي ) همدارازپه ډيسپيچونو يالنډو � �پوټونوكي هم ژورناليسټ دخپل نظردڅرګندولوحق نلري يوازي په تبصرواوارزونوكي دنظروركولوحق لري خوپوله يې م علومه ده دبيلګي په توګه ټاكني رارواني دي يوژورناليسټ كښېني اويوګذارش ورباندي ليكي چي ټاكنوته كوم ګواښونه متوجه دي ؟ آمنيت څنګه دى ؟ نړيوالي مرستي څنګه دي اوهمدرانګه لوژستكي چمتوالى تركومي كچي دي په دغسي ځايوكي دى يوازي خپل نظروركوي او لاري چاري يې بيانوي خودلته هم دقاضي په ډول قضاوت ياحكم نه سي كولاى م نظورمي دادى چي تور اوسپين دده لپاره يوشى دي بس دومره به وايي چي زماله نظره پيښه دغه بهيرته لوېدلې ده اصلي مسير دغه دى اوكه داسي ونه سول دغه لارسمه ده .
 پوښتنه : يوه خبرته موږڅونده وخت ورسته لانوى خبرويلاى سو؟
 ځواب :هغه مهال چي موږ په پوهنتون كي وويومتل مودرلود(( دنن ورځپاڼه دسبالپاره يوازي دنصوار و دپوړۍ لپاره په كاريداى سي . ))
 نويوخبرترڅوچي خپورسوى نه وي اوداورېدونكوترغوږوپوري ورسېدلى نه وي نوى دى خوچي يوځل خپورسي بيازوړ دى زماله آنده نننۍ نړۍ ډيره فعاله ده اوخبرونه ډيرژرزړيږي كه ته يې اوس خپورنه كړې اوماښام ته پرېږدې نوري څووسيلې سته چي په دې ترڅ كي يې خپروي خويوه خبره ډيره اړينه ده او هغه داچي كه ته غواړې چي خبرژرخپوركړې نوپام به دي وي چي بيلانس ياتعادل به په نظركي نيسې ځكه داسي ډيرپيښېداى سي چي ته يوخبرپه ت� �وارخپوركړي اوهغه سباته ناسم وخيژي دلته زماموخه دانه ده چي ته نوپه يوه خبرباندي ورځي ياساعتونه واړه وه بلكي ستاصبربه ددقيقوپه حساب وي خو ولي بياهم زه دخبرترژرخپرېدوپرښه چيكولويې ډيرتاءكيدكوم يعني زموږ كا� �بايددبرق په چټكتياسره وي اوبايدپسي وګرځو،تلفون پسي وكړواوپسي وځغلو.
 ځواب : جنبش صاحب ! ستاپه آند پښتوژورناليزم له پيله څخه تراوسه پوري داسي پرمختګ كړيدى چي راتلونكي ته يې خوښ واوسو؟
 ځواب : موږپه هيوادكي داميرشيرعلي خان له وخته څخه په ليكلې بڼه ژورناليستيك فعاليتونه وينوله هغه وخته چي شمس النهارخپ� �ه سوېده كابودوې يايوه نيمه پيړۍ به كيږي نودهغه وخت په پرتله موډير پرمختګ كړيدى ځكه په هغه وخت كي يو يادوو تنوليكل كولاى سول خواوس موږ په لسګونو ژور ناليستان لرو،په هغه وخت كي به يوازي په دري ژبه وواوس موږ په پښتو،دري اوانګليسي كي ښه تكړه ژورناليسټان لرو معنی داچي موږ ډيره وده كړېده پښتوژبه په لومړي ځل په سراج ا� �اخباركي دمحمود(طرزي ) په وخت كي مطبوعاتوته لاروكړه ډيرلږبه كله يوشعريايومطلب په پښتوژبه خپرېدى نوتاسويې له هغه وخته څخه بياتراوسه پوري سره پرتله كړى دپښتوپه برخه كي دژورناليستانو خواډيره لاروهل سويده اوس په پـښتوكي ژورناليزم داسي ځاى ته رسېدلى دى چي سړى ويلاى سي كه چيري دا بهير همداسي روان وساتل سي كيداسي چي دنړيوالومعيارونوسره سم سي .
 ولي خبره داده چي ځيني دژورناليزم څخه دتبليغاتي وسيلې كاراخلي دامهم دى مګرموږ بايدسم ژورنا ليزم زده كړويعني موږ آزاديو ولي مسوليت هم لرومثلاً چټكتيا كوو ولي دقت ته هم پام كووهمداډول ژبي ته هم بايد ډيرپام وسي زه ګورم هرڅوك په ليكنوكي هرډول املاءكاروي بايديوې برخي ته راوګرځو دا مشكل په ټولوژبوكي دى خوپه پښتوكي بيابيخي ډيردى هرڅوك له ځانه څخه افعال كاروي اوهر څوك ځانته داحق وركوي چي څنګه يې زړه وغواړي هغه سي كليمې جوړوي نواوس هغه وخت رار سېد لى دى چي ترڅوپه ژورناليزم كي صيقل سوې ژبه ونه كارول سي خپل مطلب تراورېدونكوپوري نه سي رسولاى ځكه ژبه دمطالبودارايه كولويوه وسيله ده اودژبي زده كول يومهم ركن دى چي بايد هر ژور ناليسټ ورته پام وكړي .
 پوښتنه : جنبش صاحب ! كه ژبه ډيره ادبي سي بيابه عام خلګ نه په پوهيږي په داسي حال كي چي زموږ اورېدونكي ترخواصوعوام ډيردي ؟
 ځواب : نه ! زمامنظوردانه دى چي زموږ ژبه دي دونده ادبي سي چي عام اولس دي په ونه پوهيږي ،زموږ توپيرله داستان ليكونكواوشاعرانوسره دادى چي موږ ساده وايوترڅوهرڅوك ښه په پوه سي اوژور ناليسټ بايددخپلي ژبي په ډول،ډول لغاتونواوافعالوپوه وي ترڅ وتكراري افعال اولغاتونه هرځاى ونه كاروي ځكه يوډول لغاتونه اوافعال كه چيري وكارول سي دژورناليسټ كلام بېخونده كوي اما كه ته شعروليكې،كه ته داستان وليكې نوبيادژورناليزم له پولي څخه واوښتې .موږشاعران اوداستان ليكونكي نه يو ولي موږبدرنګه ژبه هم نه ليكوموږ، ښايښته ژبه ليكو.
 پوښتنه : جنبش صاحب ! دژورناليزم په � �ګركي موداسي كوم كاركړيدى چي دلته يې يادونه وكړى .
 ځواب: ماپه ژورناليزم كي دوه كتابونه په روسي ژبه � �يكلي دي،درې كتابونه مي دكابل پوهنتون ته هغه مهال چي درس مي پكښي وايه ديوشميرنورواستادانوپه مرسته ددرسي متن په توګه ليكلي دي اويو شمېرمقالې مي دكابل پوهنتون په مجلوكي هم چاپ سويدي دازماعملي كار ؤ  تق� �يباً داټول پوهيدلى ژوندمي په ژورناليزم كي تيرسويدى آن دنهم اولسم ټولګي څخه مي لادژورناليزم سره مينه وه يواونيم شىبه مي ليكى په دې حساب زه داخپل ژوند بېله ژورناليزم څخه هيڅ تصوركولاى نه سم كه دليكلو منظور مووي داسي يوڅه شى مي پكښي ليكلي دي ،يوڅه وخت دتاشكندپه راډيوكي مي نطاقي كړېده ،يوڅه وخت هم دايران داژانس لپا� �ه په مسكوكي خبريال وم .
 پوښتنه : دغه اوسنى كارمودهغه نوروكارونوسره څنګه پرتله كوى ؟
 ځواب : دستندرله مخي چي ورته وكتل سي يوهم دبي،بي ،سي ميعيارونوته نه رسيږي هميشه زمالپاره دبي،بي،سي ژورناليزم دلوړي كچي معياردى داپه دي نه چي زه پكښي كاركوم شايداورېدونكي يې هم راسره ومني ځكه چي بي،بي،سي ډيرقوي مس� �كي كسان لري اوجالبه خو لاداده چي دهري سيمي لپاره دوىدتبصره ليكونكواوڅيړونكوجلا،جلاډلي لري اوهغوى دهغه سيمي په ژبه ،كلتور اوعاداتوباندي پوهيږي دابي،بي ،سي ته داوړتياوركوي چي ددوى ژورناليزم دي په لوړه كچه وي نوزه دادوې نوري موسسې چي ماورسره كاركړيدى دمسلكي لحاظه دبي،بي،سي سره نه سمه پرتله كولاى ځكه په تاشكند كي به موږ دسباورځي خبرونه نن ثبتول اوبيابه سباخپرېدل البته دايران آژانس بيانوري ځانګړ تياوي درلودې چي زه يې � �ه بي ،بي ،سي سره نه سمه پرتله كولاى .
 پوښتنه :( سرې لښكري په افغانستان كي) ددې كتاب په اړه كه راته وواياست چي دژباړولوانګيزه يې څه وه ؟
 ځواب : داخود( باريس ګروموف ) ليكل سوى كتاب دى نوموړى ليكوال دشو� �وي اتحاد دلښكرو قومندان اوورستى روسي پوځي وچي دافغانستان څخه ووت اوده خپلي خاطرې په يوه كتاب كي راټولي كړي وې چي روسي نوم يې دى ( محدودپوځي قطعات ) كله چي ماداكتاب وژباړى نومايي نوم وربدل كړاو( سرې لښكري په افغانستان كي ) نوم مي ورباندي كښېښودداپه دې چي ماويل ډيرخلګوته ورنېژدې سي البته ځيني شيان په دې كتاب كي راغ� �ي دي چي زه ورسره موافق نه يمه كيداى سي صحيح نه وي خوپه دې خاطرچي ديوه ليكوال هغه هم ديوه داسي چاليكنه ده چي په افغانستان كي يې ډيرخلګ پيژني نومادالازمه وګڼل چي داكتاب په پښتوهم وژباړل سي اوپښتانه هم په پوه سي چي په اتيايمه لسيزه كي دشوروي اتحادپه موجوديت كي پرافغانستان څه سياستونه تېرېدل ؟
 ښاغلى جنبش صاحب ! ستاسوڅخه ډيره مننه چي له موږ سره مركې ته حاضرسولاست اوزموږ ټولو پوښتنوته موپه ورين تندي ځواب ووايه . مننه