دخپریدو نیټه : 2006-11-09 مخپرونکئ : 039 - دبÛنوا اداره - کابل
په کمپیوټر Ú©Û Ø¯ ویروس د شتون Ù†ÚšÙŠ نښانÛ
ډاکټر ثواب الدین مخکښ
ډاکټر ثواب الدین مخکښ
Ø¯Ø§Ú†Û Ú©Ù…
پیوټري ویروس څه شی،څنګه او د طبي ویروس سره څه توپیر لري؟
په Ø¯Û Ø§Ú“Ù‡ زه Ú…Ù‡ ویل نه غواړم ÚÚ©Ù‡ دا Ú‰ÛŒØ±Û Ø§ÙˆÚ–Ø¯Û
Ù„ÛŒÚ©Ù†Û ØªÙ‡ اړتیا لري. بلکه دلته درته له ØªØ®Ù†ÛŒÚ©Û Ù¾Ù„ÙˆÙ‡ Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û Ø³ØªØ§ سو په کمپیوټر Ú©Û ÙˆÛŒØ±ÙˆØ³ شتون ولری نو Ú…Ù†Ú«Ù‡
پوهیدای Ø´Û Ú†Û Ø²Ù…Ø§ کمپیوټر په ویروس Ú©Ú©Ú“ دی یوڅو اړین Ù¼Ú©ÙŠ درپه ګوته کوم.
د کمپیوټر ویروس یو ډیر زیا نمن
Ø´ÛŒ دی.ÚÚ©Ù‡ ډیر Úله د کمپیوټر کارونکي ته د ویروس دشتون معلوما ت نه کیږي او کله Ú†Û Ú©Ø§Ø±ÙˆÙ†Ú©ÛŒ د ویروس په شتون پوه
شي نو وخت له وخته تیروي او ویروس خپل کار Ú©Ú“ÛŒ وي.Ø¯Ø§Ø³Û Ú‰ÛŒØ±Û Ù†ÚšÛ Ù†ÚšØ§Ù†Û Ø´ØªÙ‡ Ú†Û Ù„Ù‡ پلوه یی تا Ø³Û Ù¾Ù‡ کمپیوټر Ú©Û Ø¯ ÙˆÛŒØ
±ÙˆØ³ دشتون Ø´Ú© کولای Ø´ÛŒ. Ù„Ø§Ù†Ø¯ÛŒÙ†Û Ù†ÚšÛ Ù†ÚšØ§ Ù†Û Ø§Ú“ÛŒÙ†Ù‡ نه ده Ú†Û Ø®Ø§ مخا به دویروس له شتون نه پیدا Ø´ÙˆÛ ÙˆÙŠØŒ ÚÚ©Ù‡ Ø¯Ø§Ø³Û Ù†ÙˆØ± Ú
‰ÛŒØ± عوامل هم شته Ú†Û Ù¾Ù‡ کمپیوټر Ú©Û Ø¯Ø§ راز Ù†ÚšÛ Ù†ÚšØ§Ù†Û Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ Ú©Ú“ÙŠ. مګر Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û ØªØ§ سو په خپل کمپیوټر Ú©Û ÛŒÙˆÙ‡ هم له
دغو لاندینیو Ù†ÚšÙˆ څخه ومونده نو ÚšÙ‡ به دا وي Ú†Û Ø¯ÛŒÙˆÙ‡ ÚšÙ‡ Antivirus پوستکالي(سا ÙÙ¼ ویر) په مټ خپل کمپیوټرScan Ú©Ú“Û. نوم
ÙˆÚ“Û Ù†ÚšØ§ Ù†Û Ù¾Ù‡ Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ دي:
Û±- ستا سو په کمپیوټر Ú©Û Ø¯ لګیدلي ها رډیسک خا لي ÚØ§ÛŒ ÙˆØ±Ú Ù¾Ù‡
ÙˆØ±Ú Ú©Ù…ÛŒÚ–ÙŠ:
Ø¯Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ ویروس خپل ÚØ§Ù†Replicate (Ø¯ÚØ§Ù† په څیر هو به هو د بل ویروس تولیدولو ته وایي.) Ú©Ú“ÙŠ په Ú©Ù…
پیوټر Ú©Û Ø¯ Exe یا Com ÙØ§ یلونو سره ÚØ§Ù† سریښوي.او دا کار نوموړی ویروس Ú…Ùˆ Ú…Ùˆ Úله تکراروي ددویروس Ø¯Ø¯Û Ú©Ø§Ø± له امله د
نوموړو یادو شویو ÙØ§ÛŒÙ„ونو میچ(size) ډیر غوټیږي له Ù‡Ù…Ø¯Û Ø§Ù…Ù„Ù‡ نوموړي ÙØ§ یلونه په هارډیسک Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ú‰ÛŒØ± ÚØ§ÛŒ نیسي. پس
Ú©Ù‡ Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆÛŒØ±ÙˆØ³ په خپل وخت ونه نیول شي نودنوموړي ویروس د وار په وارReplication څخه کارونکی په هارډیسک Ú©Û Ø¯ÚØ§ÛŒ دکم
ښت سره مخامخ کیږی.Ú©Ù‡ چیری ستا سو په کمپیوټر Ú©Û Ø¯ CAD روستاړي Ù„Ø±ÙˆÙ†Ú©Û Ù¾ÙˆØ³ØªÚ©Ø§ Ù„Û Ø§Ùˆ یا هم د Graphics لپاره کارونکي
پوستکالي شتون ولري نو داهم ستاسو د هارډیسک ډیر ÚØ§ÛŒ نیسي.په هر ØØ§Ù„ Ø¯Ø¯ØºÛ Ù¾ÙˆØ±ØªÙ†Û Ù†ÚšÛ Ù„Ù‡ ښکاره کیدلو سره په خپل
کمپوټر با Ù†Ø¯Û Ø¯ Antivirus پوستکالی وچلوÛ.
Û²- د هارډسک Activity LED Ø¨Û Ù„Ù‡ کوم سببه پړکیدÙ
„:
ډیرو ښا غلیو او آغلیو په Ù¾ÙˆØ±ØªÙ†Û Ø¬Ù…Ù„Ù‡ Ú©Û Activity د ÙØ¹Ø§ لیت اوLED د
Light Emitting Diode په مانا دی. Ú†Û Ø¯ رڼا
ورکونکي تیوب ما نا ØªØ±Û Ø§Ø®Ø³ØªÙ„ÛŒ شو.
ستا سو د کمپوټر په مخه Ú©Û ÛŒÙˆÙˆÚ“ÙˆÚ©ÛŒ څراغ شتون لری Ú†Û Ø¯ هارډیسک په نښان
سره ښودل شوی. اوس نو کله Ú†Û ØªØ§ سو کوم پروګرام یا پوستکا Ù„ÛŒ کا روی ÛŒØ¹Ù†Û Ø¯ پوستکا لي په کارولو بوخت یا ست او یا
مو کوم پوستکالی تا زه چا لان Ú©Ú“Û ØªØ± Ú…Ùˆ کار ØªØ±Û ÙˆØ§Ø®Ù„Û Ù¾Ù‡ Ø¯Û Ø¯ÙˆØ§Ú“Ùˆ ÙˆØ®ØªÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ø¯ هارډیسک Activity LED با ید وپړکیږي یا
Ù†Û Flashing با ید ÙˆÚ©Ú“ÙŠ. مګر Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û ØªØ§Ø³Ùˆ په پورتنیو داوړو ØØ§ Ù„ØªÙˆÙ†ÙˆÚ©Û Ù‚Ø±Ø§Ø± نه لری او بیا موهم د هارډیسکActivity LED په
وار وار پړکیږي نو ګمان کیږي Ú†Û ÙˆÛŒØ±ÙˆØ³ Replication پیل Ú©Ú“ÛŒ او دوام لري. په Ø¯Û ØØ§Ù„ Ú©Û Ù‡Ù… دAntivirus دپوستکالي چلول اړین
بریښي.
Û³- کمپیوټر ÙˆØ±Ú Ù„Ù‡ ورÚÛ Ù¾Ú…(Slow ) کیږي:
Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û ØªØ§ سوÙکر Ú©ÙˆÛŒ Ú†Û
کمپیوټر مو ÙˆØ±Ú Ù¾Ù‡ ÙˆØ±Ú Ù¾Ú…ÛŒÚ–ÙŠ په Ø¯Û Ù…Ø§Ù†Ø§ Ú†Û Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û Ø³ØªØ§Ø³Ùˆ کمپیوټر Ù…Ø®Ú©Û Ù¾Ù‡ دودقیقو Ú©Û Boot کیدلو او اوس ډیر ÚÙ†Ú‰ با
سي تر Ú…Ùˆ Boot شي او یا هم Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û Ø³ØªØ§ سو د Ms-Word پوستکالی Ù…Ø®Ú©Û Ù¾Ù‡ یوه دقیقه Ú©Û Ú†Ø§ لانیدلو او اوس په ډیر ÚÙ†Ú‰ چا Ù
„انیږي نو د ویروس د شتون ډیره کره Ù†ÚšÙ‡ کیدلای شي نو اړینه ده خپل د Antivirus پوستکا Ù„ÛŒ وچلوی. دا یوه ډیره کره او
ټا کنیزه Ù†ÚšÙ‡ ده Ú†Û Ú‰ÛŒØ± دوستا Ù† له Ø¯Û Ø³ØªÙˆÙ†Ø²Û Ú…Ø®Ù‡ ماته شکا یت کوي.
Û´- Ø¨Û Ù„Ù‡ کوم سببه د ÙØ§ÛŒÙ„ونو Ø®Ø
±Ø§Ø¨ÛŒØ¯Ù„ او یا هم له منÚÙ‡ تلل:
په Ø¹Ø§Ù…ÙˆØØ§Ù„Ø§ØªÙˆÚ©Û Ù†Ù‡ کوم ÙØ§ یل له ÚØ§ یه خراب ÙˆÛ Ø§ÙˆÙ†Ù‡ هم په خپله له منÚÙ‡ ÚÙŠ Ø
تی Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û Ù¾Ù‡ هارډیسک Ú©Û Bad Sector هم شتون ولري نو بیا هم دکوم ÙØ§ÛŒÙ„ د خرابیدو او یا له منÚÙ‡ تللو شونتیا ډیره کمه
ده. ویروس داوړ کارونه ډیر کوي په Ø¯Û Ù…Ø§Ù†Ø§ Ú†Û Ú©ÙˆÙ„Ø§ÛŒ شي ÙØ§ یل په بشپړه توګه له منÚÙ‡ یوسي او یا یي هم تر Ø¯Û Ø¨Ø±ÛŒØ¯Ù‡
خراب Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø¯ کارولو وړنه وي. Ú©Ù‡ Ú†ÛŒØ±Û Ù„Ù‡ تا سوهم له Ø¯Û Ø±Ø§Ø² کارونو سره مخ Ú©ÛŒÚ–Û Ù†Ùˆ داستاسوپه کمپیوټر Ú©Û Ø¯ خوØ
±Ø§Ø²ÛŒØ§ نمن ویروس د شتون Ù†ÚšÙ‡ ده. اړینه ده Ú†Û Ø¯Ù‡Ø± Ú…Ù‡ دمخه خپل Antivirus پوستکا Ù„ÛŒ وچلوÛ.
Ûµ- ډیر Úله
کمپیوټر په ټپه دریږي(Hang):
ډیر هغه پوستکا لي Ú†Û Ø¯Bags لرونکي وي کمپیوټر په ټپه دروي همدا راز د Mother
Boardا و یا Memory دخرابي له امله هم کمپیوټرپه وار وار په ټپه دریږي او همداراز د ویروس شتون هم کولای شي کمپیوټر
په ټپه ودروي. په Ø¯Û ØØ§ لت Ú©Û Ù‡Ù… خپل د Antivirus پوستکا Ù„ÛŒ وچلوÛ.