د مڼو دروغتیایی وړتیاوو په هکله دنووڅیړنوپایلی

        د وړوکتوب نه Ù…ÛŒ له سپین ږیرو څخه دا خبره ارویدلی وه Ú†ÛŒ ویل یی : « هر خواړه Ú†ÛŒ ګیډی ته ولویږی ØŒ اول ځی او زړه ته سلام Ú©ÙˆÛŒ ØŒ خو کله Ú†ÛŒ Ù…Ú¼Ù‡ ( سیب ) ورشی نوبیا زړه راځی او سلام ورته Ú©ÙˆÛŒ » . هغه وخت Ú†ÛŒ Ù…ÛŒ دغه مقوله ارویدلی وه ØŒ زه ډیر ماشوم وم او لا یی په اصلی مطلب هیڅ نپوهیدم . وروسته Ú†ÛŒ Ù„Ú– ستر شوم ØŒ فکرکوم د لیسی په نهم یا لسم ټولګۍ Ú©ÛŒ به وم Ú†ÛŒ د دری ( هغه وخت لا فارسی یادیده ) مضمون د شعر او شاعری په برخه Ú©ÛŒ د ( لف ونشر ) د شعری ژانر دپاره یوه داسی بیلګه یاده شوی وه :

سیب را وآنار را Ùˆ بهی را به ترتیب لف ونشر 
 Ø¯Ù„ را Ùˆ معده را Ùˆ جګر را مقوی است

      د هغو ځوانانو پخاطر Ú†ÛŒ د شعر د لف ونشر د ډول سره بلدیت نلری او دلوړ شعر په مانا نه پوهیږی ØŒ باید زیاته Ú©Ú“Ù… Ú†ÛŒ د لوړ شعر نه موخه داده Ú†ÛŒ سیب د زړه د پاره ØŒ انار دمعدی دپاره او بهی د ینی د پاره ګټور دی . کله Ú†ÛŒ ښوونکی ددی شعر په اړوند راته تشریحات راکول ØŒ زما هغه لوړه مقوله هم را یاده شوه او اصلی مطلب ته Ù…ÛŒ یی بام واوښت . په انګریزی ژبه Ú©ÛŒ هم یومتل غوندی مقوله شته Ú†ÛŒ مانا یی داده : « په ورځ Ú©ÛŒ یوه Ù…Ú¼Ù‡ خوره اودډاکتر نه ځان لیری ساته » . البته ددی مقولی مانا داده Ú†ÛŒ د Ù…Ú¼Ùˆ تر خوړلو ورسته بیا نه ناروغ کیږی او طبیب ته دی اړتیا نه پیدا کیږی .
      د Ù…Ú¼ÛŒ په هکله او دهغه د روغتیایی ګټو په اړوند په کتابونو Ú©ÛŒ ډیر Ú…Ù‡ لیکل شویدی . پدی Ù„Ú“ Ú©ÛŒ د ( 24time ) پنامه یوی ډنمارکی ورځپاڼی په Û²Û²/Û¹ /Û²Û°Û±Û± نیټه د Ù…Ú¼Ùˆ په هکله د یوی څیړنی پایلی د ( Ù…Ú¼Ùˆ نوری میوی شاته پریښودی ) تر سر لیک لاندی نشر Ú©Ú“ÛŒ Ú†ÛŒ پښتو ژباړه یی په لاندی کرښو Ú©ÛŒ د مینه والو مخته ایږدم :
      حوا ( بی بی حوا انا . ژباړ ) د جنت په بڼ Ú©ÛŒ د سیب نه یوه ټوټه وخوړه او دا یی د روغتیایی ښیګڼو له مخی د نورو میوو په پرتله ÚšÙ‡ انتخاب ÙˆÚ©Ú“ ØŒ داځکه Ú†ÛŒ Ù…Ú¼Ù‡ ترهغه نه ډیر ګټور مواد لری Ú†ÛŒ پخوا یی په هکله خبری کیدی . نوی څیړنی ښئی Ú†ÛŒ د Û³Û° په شاوخواکی د ویټامینو ØŒ مینرالونو ØŒ انتی اوکسیدانتونو(Û±) او غذایی تارونو (Dietary fiber ) په درلودلو سره Ù…Ú¼ÛŒ تر ټولو نورو خوراکی موادو زیات روغتیایی ارزښتناکه توکی لری او روغتیا ته تر هغه ډیر ګټور دی Ú†ÛŒ لدی نه وړاندی مو فکر کاوه .
      پدی خاطر پکارده Ú†ÛŒ د Ù…Ú¼Ùˆ په هیله Ùˆ باغ یا سوپرمارکیټ ته سر ور ښکاره کړو، Ú†ÛŒ له نیکه مرغه پدی ورځو Ú©ÛŒ ددی شنو او سرو میوو بیه ډیره جګه هم نده . د جرمنی د جینا پوهنتون ( Jenas Universty ) Ú©ÛŒ یوشمیر څیړونکو د خپلو نوو څیړنو په پایله Ú©ÛŒ ښودلی ده Ú†ÛŒ دغه ګردۍ میوه په حقیقت Ú©ÛŒ د ویټامینونو Ú‰Ú« یو په زړه پوری بم دی Ú†ÛŒ د روغتیایی ګټورتیاوو له کبله تر نورو ټولو میوو لوړ ځای لری .
       سیبان د ( C , E, K, B1, B2, B6 ) ویتامینونه Ú†ÛŒ د بدن دفاعی وړتیا جګوی ØŒ داسی مینرالونه Ù„Ú©Ù‡ پوټاشیم ØŒ ایوډین او جست Ú†ÛŒ د موادو په ادلون بدلون ØŒ عصبی سیسټم اودعضلاتو په غښتلتوب Ú©ÛŒ مرسته Ú©ÙˆÛŒ او همدارنګه هغه په اصطلاح دویمګړی نباتی مواد لری Ú†ÛŒ د سرطانی حجرو په وړاندی مقاومت Ú©ÙˆÛŒ . سیب برسیره پر دی د کاربن هایډرایټ پیکتین پنامه هغه مواد لری Ú†ÛŒ په وینو Ú©ÛŒ دکولیستیرول په راټیټولو او په کولموکی د هغو ګټورو باکټریاوو په زیاتولو Ú©ÛŒ مرسته Ú©ÙˆÛŒ کوم Ú†ÛŒ د هاظمی په پرمختیاکی د پام ÙˆÚ“ رول لوبوی .

     د سږو دپاره د سیبانو Ú«Ù¼ÛŒ :
دلته په ډنمارک کی احصایی ښئی چی هر ډنمارکی وګړۍ په منځنی توګه په کال کی نژدی ۱۵ کیلو ګرامه مڼی خوری او دا د ۱۵۰ ـ ۲۵۰ دانی کیږی چی هر دانه یی ۵۰ ـ ۷۰ کالوری تولیدوی . سیبان وینی ته ډیره کمه شکره ورکوی او د وزن په کمولو کی ډیره مرسته کوی . سیبان دیابت والا کسانو ( د شکری ناروغانو. ژباړ ) ته ډیر ګټور دی او په وینه کی دشکری اوږدمهاله کنترول ته ډیره ګته رسوی . مڼی همدارنګه سږی د خپلو دندو په چارو کی تقویه کوی او آسمه ( نفس تنګی. ژباړ ) باندی د مصاب کیدو خطر کموی . د نوموړو څیړونکو په اند ، سیبان د الژیمیر او پارکنسون ( Alzheimer and Parkinson )(۲) د پرمختیا په مخنیوی کی دبدن اړوندی حجری تقویه او دفاع کوی . د یادونی وړ ده چی تازه شکول شوی سیبان تر لوړی کچی ددغو ښیګڼو درلودونکی دی . هغه سیبان چی د ډیر وخت د پاره وساتل شی ، خپله ګټورتیا او خوند دلاسه ورکوی .
      څیړونکی Ùˆ دی پایلی ته رسیدلی Ú†ÛŒ د Ù…Ú¼Ùˆ د اوبو یا جوس رانیولو ته زړه ÚšÙ‡ کول پکار ندی ØŒ داځکه Ú†ÛŒ په Ù…Ú¼Ùˆ Ú©ÛŒ د ټولو ګټورو موادو دری پرڅلور برخی د هغه په پوست او پوست ته نژدی قشر Ú©ÛŒ ځای لری . دامهال Ú†ÛŒ د منی موسم دی ØŒ د سیبانو تر ټولو ÚšÙ‡ وخت دی . پر هغو سیبانو Ú†ÛŒ دوا پاشل شوی ÙˆÛŒ ØŒ باید ÚšÙ‡ پریمینځل Ø´ÛŒ او وروسته د یوه مخه یانی د پوست ØŒ مرکزی هستی او ان د بند سره یوځای په خوند وخوړل Ø´ÛŒ .
      داخبره هم پکارده په پام Ú©ÛŒ ونیول Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ د سیبانو ټول ډولونه په برابر ډول لوړی ښیګڼی نلری . دسیبانو پخوانی سورتونه Ù„Ú©Ù‡ Boskoop, Cox, Orange, Graasten  د ویټامینونو له مخی ډیر بډای دی . نوی سورتونه یی Ù„Ú©Ù‡ Granny Smith , Pink Lady د ګټورو موادو له کبله Ù„Ú– بډای Ú«Ú¼Ù„ شویدی .

 Ø¯ ژباړی پای

د ژباړونکی یادوونه :
(۱)- اوکسیدانتونه هغه توکی دی چی په بدن کی خطرناک زهری مواد تولیدوی او انتی اوکسیدانت بیا ددغو توکو څخه مخنیوۍ کوی .
(۲)- الف : الژایمر - دا هغه ناروغی ده چی دمغزی اختلالاتو له کبله د انسان ذهنی وړتیا کمیږی ، عقلی اختلال منځته راځی او په پای کی حافظه د لاسه وځی . د پاخه عمر لرونکی خلګ پدی ناروغی باندی د مصاب کیدو ډیر چانس لری او مصاب کسان د ۷ څخه تر ۱۰ کالو په موده کی خپل ژوند د لاسه ورکولای شی .
      ب : پارکنسون – دا ناروغی Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم په زړو خلګو Ú©ÛŒ زیاته لیدل کیږی خو ځوانان هم په پوره ډول ورڅخه په امان ندی . دا هغه ناروغی ده Ú†ÛŒ اکثراً د ناروغ خوځنده وړتياوې، کلام او نور عملونه اغېزمن کوي ØŒ اندامونه یی د استراحت په حال Ú©ÛŒ ریږدی . دا ناروغی هم په وروستی پړاو Ú©ÛŒ دحافظی د ورانیدو لامل ګرځیدلای Ø´ÛŒ .

  پای