دویني غوړ یا (Cholesterol)

ژباړن : محمدسرور وکیلي
اخځونه (Wikipedia)
ژباړه : دیوې الماني روغتیایي مجلې څخه

کولستېرول یوه طبعي ماده ده، چي د حیوانانو په حجراتي جوړښت کي شتون لري . دغه نوم چي په الماني ورته (Cholesterin) کولسترین او په انګلیسي ورته (Cholesterol) کولستېرول وایي دلاتیني (chole مانا ترخی ) اوده
 (stereos مانا Ú©Ù„Ú©) څخه راځي . په اتلسمه پېړۍ Ú©ÙŠ یې کولستېرول دترخي په ډبره Ú©ÙŠ (gallstones)پیداکړي دي . بېله د (Cholesterol) کولستېرول یاني دویني دغوړد موجودیته څخه دانسان په دبدن Ú©ÙŠ به نه دحجراتو جدار ØŒ دترخي تېزاب ØŒ (Vitamin D) اونه د(Hormon Kortisol) کورتیزول هورمون جوړسوي وای .
 Ù„ÙˆÚ“ (Chlesterol) کولستېرول هم نه دي ÚšÙ‡ . دوامداره لوړ کولستېرول دوینو درګونو په جدارونو باندي کښېني او درګونو دننه چونه نسي، Ú†ÙŠ لامل یې دوینو دجریان خرابې ده، Ú†ÙŠ پیله یې دزړه درېده یا دسردمغزو درېده وي . دغه ناروغي د خراب کولستېرل څخه راځي او (HDL)یاني ÚšÙ‡ کولستېرول برعکس دوريدو جدار دچونې څخه پاکه وي،چي ویني ÚšÙ‡ جریان پیداکړي . (Chlesterol) کولستېرول په دوه ډوله دی : لومړی : (Low-density-Lipoproteine „LDL“ =خراب کولستېرول)
 Ø¯ÙˆÛÙ… : (High-density-Lipoproteine „HDL“ = ÚšÙ‡ کولستېرول) دي .
(LDL) خراب کولستېرول ټوله داینې څخه وحجراتو ته خوځېږي او ښه کولستېرول (HDL) دحجراتو څخه واینې ته لېږدل کېږي ،چي هلته کارځیني اخستل کېږي او له منځه وړل کېږي . ښه او رغنده اندازه دټول کولستېرول (Cholesterol)د (۱۸۰ څخه تر ۲۰۰ میلي ګرامه پر یو دیسي لیتر ) باندي (200mg/dl) دي . دلوړ کولستېرول علت د ډېرو نورو ناروغیو تر څنګ دزړه دوینو دجرایان ناروغي ده . سګرټ څکول، لږګرځېده، لوړفشار دویني او دشکرې ناروغي دغه شیان هم د لوړکولستېرول لامل ګرځي . ډېري ناروغۍ چي سره یوځای سي هم د رګو دچونې نیولو (Arteriosklerose) سبب ګرځي . که چيری یو انسان دډېرو ناروغیو سر مخ وو؛نو د (LDL-Cholesterol) خراب کولستېرول اندازه یې باید تر (130 mg/dl) زیات نه سي او دښه کولستېرول (HDL-Cholesterol) اندازه یې تر (40mg/dl) زیاته نه سي . دلوړ کولستېرول لپاره درمل سته . دناروغي درملن طبیب وخپل ناروغي ته درمل ورکوي . ددغي ناروغۍ لپار ډېر او ډول ډول درمل سته،چي معالج ډاکټر یې خپل ناروغي ته سپارنه کوي . کېداسي،چي یو انسان طبعي لوړکولستېرول ولري،چي په عامیانه توګه ودې ته مورزادي لوړ کولستېرول وایي یاني دغه ناروغي یې لادمورپه نس کي لرله . که څوک رښتیاهم مورزادي کولسترول (Cholesterol) ولري په درمل چندان نه کښته کېږي،چي په اوسني مډرن طبابت کي د دې لپاره ماشین سته،چي ټوله وینه یې له غوړه پاکوي او ناروغی تر طبي کنترول لاندي نسي .
 
اوسني طبیبانو ددغه انګریزي متل پربېناچي وایي (if you eat an apple a day keeps the doctor away.)څېړنه کړنه ده . یاني که ته دورځي یوه مڼه وخوري ډاګټر
 Ø¨Ù‡ درته رانه سي .
۸۰ ښځوته يې د ورځي ۷۵ ګرامه وچي مڼې دخوړلو لپار ورکولې تر یوه کاله پوري . ورسته تریوه کاله یې وينه ځني وکتله ؛ که ګوري،چي خراب کولستېرول (LDL) یې په سلو کي ۲۳ کښته راغلي دي . اوښه کولستېرول (HDL) یې په سلو کي ۴ لوړ سوي دي او ۱،۴ کیلوګرامه وزن یې بای لل دی .
 Ø§Ùˆ دغه ازموینه یې د ÙˆÚ†Ùˆ الوګانو سره سرته سرولې ده؛ خوکومه پیله یې نه لرله .