راشی د زړه ناروغۍ ته دفزیکی اړخ نه وګورو

دزړه دناروغۍ په تړاو می تر اوسه ډیر څه ژباړلی او وطنوال لوستونکی می ددی ناوړتیا سره اشنا کړی دی . هیره دی نه وی چی د زړه ناروغی ډیر شکلونه او لاملونه لری ، خو زه ډیر دزړه دهغی ناروغۍ سره تړاو نیسم چی درګونو دبندیدو لامله منځته راځی او پایله یی دزړه حمله او کله هم دزړه دریدل دی . راشی وګورو چی دزړه رګونه ولی او څنګه بندیږی .
     دلته په اروپاکی خو دورځنی ژوند بیلابیل اړخونه ځانته خپل شوقیان او خواخوږی لری . دا خواخوږی سره راټولیږی ØŒ خپل دحقونو ددفاع اویا هم یودبل سره دمرستی کولو پخاطر ځانګړی اتحادیی جوړوی . دزړه ناروغان هم دلته په هرهیواد Ú©ÛŒ خپلی اتحادیی لری . دوی منظم تشکیلات او یو دبل سره دمرستی پخاطر راز راز امکانات لری . دوی ددی ناروغۍ دمخنیوی او علاج په موخه د اړوندو ناروغانو د پوهاوۍ دپاره لیکلی براشورونه ویشی او دلاښه پوهیدو دپاره یی غونډی جوړوی او په زړه پوری فعالیتونه هم تنظیموی . په ډنمارک Ú©ÛŒ دزړه دناروغانو داتحادیی لخوا یو نشر شوی براشور دادی زما په مخ Ú©ÛŒ پروت دی Ú†ÛŒ دزړه پرناروغۍ باندی دفزیکی فعالیت دمثبتو اغیزو دڅرنګوالی په اړوند مالومات ورپکښی راغونډ شویدی . غواړم دنوموړی براشور د منځپانګی پښتو ژباړه دلوستونکو دپوهاوۍ په هیله درسنیو په مټ تر دوی پوری ورسوم :
      دفزیکی فعالیت پر وخت مو په بدن Ú©ÛŒ Ú…Ù‡ پیښیږی ØŸ
     دحرکت پر مهال دبدن عضلی په کارلویږی Ú†ÛŒ پدی حالت Ú©ÛŒ Ùˆ انرژی ته اړتیا پیداکوی . انرژی بیا وبدن ته دخوراکی توکو څخه راځی . دخوراکی توکو له Ú‰Ù„ÛŒ نه د انرژی ډیره برخه د هایډروکاربوناټی او غوړینو موادو څخه تولیدیږی . کله Ú†ÛŒ فزیکی حرکتونه سپک او د اوږده وخت دپاره دوام ومومی ØŒ پدی حالت Ú©ÛŒ په نسبی توګه غوړین مواد ډیر سوزی . ددی خبری مانا داده Ú†ÛŒ دهغی انرژی نه ډیر کار اخیستل کیږی کومه Ú†ÛŒ د غوړینو موادو نه پلاس راځی . کله Ú†ÛŒ بیا بدن تر درانده فزیکی بار لاندی راشی یانی فزیکی حرکتونه سخت ÙˆÛŒ ØŒ پدی وخت Ú©ÛŒ بیا بدن هغه انرژی ډیره سوزوی Ú†ÛŒ دهایډروکاربوناټی موادو Ù„Ú©Ù‡ قند او نورو څخه ترلاسه کیږی .
      اکسیجن :
      کله Ú†ÛŒ موږ تنفس کوو نو دهوا سره اکسیجن سږو ته ور ننوزی . دا اکسیجن په سږو Ú©ÛŒ د وین سره زړه ته او زړه یی نور بدن او عضلو ته پمپ Ú©ÙˆÛŒ . دفزیکی حرکتونو پر مهال په عضلو او همدارنګه په زړه Ú©ÛŒ دوینو شریانونه پراخیږی . دا کار ددی سره مرسته Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ دزړه او ټول بدن عضلی داړتیا ÙˆÚ“ اکسیجن ترلاسه Ú©Ú“ÛŒ . زړه Ùˆ ټول بدن ته وینه به دورانی ډول پمپ Ú©ÙˆÛŒ یانی اکسیجن لرونکی وینه ور پمپوی او بی اکسیحنه وینه بیرته ورڅخه راکشوی . Ú©Ù‡ چیری دوینو رګونو منګ نیولی او تنګ شوی ÙˆÛŒ ØŒ زړه ته دیره سخته ده Ú†ÛŒ وینه پمپ Ú©Ú“ÛŒ ځکه نو فشار پری راځی .
فزیکی فعالیت اندامونو او روغتیا ته ګټور دی :
کله Ú†ÛŒ هر ځل د اوږده وخت دپاره درانده فزیکی حرکتونه کوو ØŒ پدی کار سره زړه او عضلی غښتلی کیږی او دیو Ù„Ú“ زیاتو ناروغیو مخنیوی کیږی . Ú©Ù‡ چیری سپک فزیکی حرکتونه د لنډ وخت دپاره هره ورځ Ú…Ùˆ ځله تر سره Ø´ÛŒ ØŒ دا کار هم بدن ته ګټه رسوی . داکار Ú©Ù‡ داندامونو وښکلا ته ډیره ګټه نه رسوی ØŒ خو دا ډول تمرینونه عضلی تقویه او همدارنګه  دقندی او غوړینو توکو په سوزولو Ú©ÛŒ مرسته کولای Ø´ÛŒ . برسیره پر دی پدی کار سره د دیابیت ( شکری ناروغۍ ) ØŒ لوړ فشار او د کولیستیرول دجګوالی مخنیوی کیږی .
      کولیستیرول :   دا یو ډول غوړین مواد دی Ú†ÛŒ په وینو Ú©ÛŒ پیداکیږی او دوه ډولونه لری :
Û± Ù€ مضر کولیستسرول Ú†ÛŒ د بد کولیستیرول پنامه یی بولی LDL-Kolesterol  : دا ډول کولیستیرول د وینو په رګونو Ú©ÛŒ رسوب Ú©ÙˆÛŒ ØŒ منګ جوړوی او پدی توګه دزړه رګونه بندوی Ú†ÛŒ داکار بیا د وینو د پمپ کولو مخه نیسی ØŒ دزړه د دریدو او په پای Ú©ÛŒ دمړنی لامل ګرځی .
۲ – ګټور کولیستیرول چی د ښه کولیستیرول پنامه یی یادوی HDL-Kolesterol : دا مواد دغوړینو توکو هغه برخه ده چی په رګونو کی دمنګ نیولو او بندیدلو مخنیوی .
د ښه او بد کولیستیرول ګډه کچه د کولیستیرول د عدد پنامه یادوی . دلته په ډنمارک او یو زیات شمیر نورو هیوادونو کی د کولیستیرول دکچی نورمال عدد په یوه لیټر وینو کی پنځه ملی مول ( 5mmol / l. ) منل شوی دی . که دکوم چا په وینو کی نوموړی عدد لدغه نورم نه جګ وی ، دهغه دوینو په رګونو کی د منګ نیولو او بندیدلو رسک رامنځته کوی .
        دفزیکی فعالیت دپام ÙˆÚ“ Ú«Ù¼ÛŒ دادی :
۱ ـ د فزیکی حرکتونو پر وخت ډیره هوا تنفس کیږی .
۲ ـ زړه په بیړه کار کوی .
۳ ـ د وینوشریانونه په زړه او عضلو کی پراخیږی .
۴ ـ عضلی انرژی کاروی .
۵ ـ دانرژی په کارولو سره قندی او غوړین مواد سوزی .
       دفزیکی حرکتونو څخه Ú…Ù‡ ترلاسه کولای شو ØŸ
الف ـ د وزن کمول : هر څوک باید دخپل ځانی وزن په پام کی نیولو سره ځانته مناسبی سپورټی لوبی غوره کړی . دبیلګی په توګه دهغو کسانو دپاره چی چاغ او دخپل وزن وړل ورته ګران دی باید داسی سپورټی لوبی وکړی لکه لامبو وهل ، بایسکل ځغلول ، پارو والا کښتۍ چلول او نور . منډی وهل او فوټبال کول دداسی کسانو د ورنونو ، زنګنونو او بجلکو د پاره سخت کار دی ځکه چی دخپل وزن بار باید په چټکۍ سره انتفال شی . پکار ده چی ورزش هره ورځ تر ۳۰ دقیقو نه زیات وخت و غځیږی .
ب ـ د وینودفشار ټیټول : پکار ده چی هره ورځ دعضلو نه تر ۳۰ دقیقو زیات کار واخیستل شی . داکار باید په منځنی دروندوالی سره ترسره شی ، دبیلګی په توګه ګرځیدل ( چکروهل ) ، د ګولف بازی کول او یا په منځنی چټکتیا سره بایسکل چلول . ښه داده چی دا کار هره ورځ وشی .
ج Ù€ دکولیستیرول عدد کښته راوستل : په منځنی شدت سره باید هره ورځ تر Û³Û° دقیقو نه په زیات وخت عضلی په کار واچول Ø´ÛŒ .  کیدلای Ø´ÛŒ دا ډول تمرینونه په درانده Ú©Ú†Ù‡ یوه ورخ تر میان ترسره او پدی ورزش سره د کولیستیرول Ú©Ú†Ù‡ ټیټه Ø´ÛŒ .
د Ù€ د دویم تیپ دیابت ( دشکری ناروغی ) مخنیوی : لوړ یاد شوی ورزشونه همدارنګه دنوموړی تیپ دیابت مخنیوی Ú©ÙˆÛŒ .                        لنډه داچی ورزش او فریکی فعالیتونه د ژوند دکیفیت په لوړولو Ú©ÛŒ دپام ÙˆÚ“ رول لوبوی ØŒ دناروغیو مخنیوی Ú©ÙˆÛŒ ØŒ د عمر اوږدوالی زیاتوی او بدن تندرسته Ú©ÙˆÛŒ .
د ورزش د دروندوالی کچه :
Û± Ù€ سپک ورزش :  پدی Ú©Ú†Ù‡ Ú©ÛŒ د ورزش پروخت دستړیا نه ستمۍ نه ÙˆÛŒ او سړی کولای Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ په عادی توګه خبری ÙˆÚ©Ú“ÛŒ او مجلس هم مخته بوزی .
۲ ـ منځنۍ ورزش : پدی کچه کی د ورزش سره سم سړی دستړیا نه لږ ستمۍ کوی خو کولای شی چی ارامی خبری هم وکړی .
۳ ـ دروند ورزش : ددی کچی په ورزش کی سړی دستړیا نه ستمۍ کوی او په ارام ډول خبری کول ورته سخته ده .
       د یادونی ÙˆÚ“ ده Ú†ÛŒ دانسان بدن یو داسی په زړه پوری ماشین دی Ú†ÛŒ باید هره ورځ تری نه کار واخیستل Ø´ÛŒ او هره ورځ یی مراقبت وشی ØŒ کنه نو تخریب کیږی . داخبره هم دبدن د ښکاره غړو په هکله Ú†ÛŒ دلیدلو ÙˆÚ“ دی او هم د دنننی غړو په هکله Ù„Ú©Ù‡ زړه ØŒ سږی ØŒ دوینو شریانونه او عضلو په اړوند دیادوونی ÙˆÚ“ ده .
      یو Ú…ÙˆÚ© Ú†ÛŒ د عمر دشلمو کلنو په منځ Ú©ÛŒ ÙˆÛŒ ØŒ Ú©Ù‡ چیری هیڅ ډول فزیکی فعالیت ونلری ØŒ دعضلو غښتلوالی او دجسم فزیکی حالت یی دهرکال په تیریدو سره کښته لویږی . هغه زړه Ú†ÛŒ هیڅکله هم Ùˆ Ú†Ù¼Ú© کارکولو ته اړ شوی نه ÙˆÛŒ ØŒ کرار کرار د داسی مشکلاتو سره مخامخ کیږی Ú†ÛŒ خپل بار تر منزله رسول ورته ګرانیږی . دعضلو ØŒ سږو او دوینو درګونو په اړه هم دا یادوونه دپام ÙˆÚ“ ده . په بدن Ú©ÛŒ د وینو د دوران ÚšÙ‡ والی د ورزش او فزیکی فعالیت سره نیغ تړاو لری .
      دامهال د کار شرایط داسی دی Ú†ÛŒ ډیرۍ کسان په ناسته بیله فزیکی فعالیت نه کارکوی ØŒ کار او بیرته کورته په موټر Ú©ÛŒ تګ راتګ لری ځکه یی نو وزن زیاتیږی ØŒ دوینو فشار یی جګیږی ØŒ کولیستیرول یی لوړ ځی ØŒ دوینو رګونه یی منګ نیسی ØŒ دزړه او دوینو د دوران ناروغتیا ورته پیښږی او دشکری ناروغۍ په دویم تیپ اخته کیږی .   د ژباړی پای