د انفلوانزا ناروغی او د مخنیوی لاری چاری یی

     د انفلوانزا  ناروغی د اړوند ویروس په مټ Ú†ÛŒ یوبل ته یی دلیږدولو وړتیا خورا لوړه ده ØŒ منځته راځی او په ډله ایز ډول د ټولنی غړی پری اخته کیږی . یوبل ته دلیږدولو لاری یی مخامخ اړیکی Ù„Ú©Ù‡ په غیږ Ú©ÛŒ نیول ØŒ مچول او نوری ØŒ نامخامخ اړیکی Ù„Ú©Ù‡ په ویروس باندی په Ú©Ú©Ú“ شوو شیانو لاس وهل او همدارنګه په ویروس د Ú©Ú©Ú“ÛŒ شوی هوا تنفس کول  دی .
د ناروغۍ نښی نښانی :
       انفلوانزا په ناببره تبه ( د Û³Û¸ درجو څخه لوړه ) پیل کیږی . د عضلو دردونه ØŒ د سر درد ØŒ ریږدیدنه ØŒ د ستونی درد ØŒ په ځینو حالاتو Ú©ÛŒ Ù‚ÛŒ وهل او ان اسهال هم کیدلای Ø´ÛŒ ور سره تړلی ÙˆÛŒ . داناروغی په عادی ډول د Û² څخه تر Û· ورځو پوری غځیږی . د ډیریو سره انفلوانزا بیله Ú…Ù‡ ځانګړی تشویشه تیریږی مګر ځینی بیا دومره زوروی Ú†ÛŒ خبره په روغتون Ú©ÛŒ تر بستره پوری رسیږی او ان کله نا کله خولا د مړینی لامل هم ګرځی .
       همدا اوس اوس Ú†ÛŒ د Ú˜Ù…ÛŒ موسم او د انفلوانزا ناروغی په ځانګړی توګه په اروپا Ú©ÛŒ ډیرۍ کسان د کار دلیکو ایستلی او په بستر Ú©ÛŒ یی تړلی دی . د همدی کبله ټولی رسنی په یوه یا بل ډول اړیکی ورسره نیسی ØŒ پر بیلابیلو اړخونو یی رڼا اچوی او خلګو ته یی په اړه پوهاوۍ ورکوی . زه هم غواړم د ځینو ډنمارکی چاپی او انترنیټی رسنیو څخه را غونډ Ú©Ú“ÛŒ مالومات تر خپلو وطنوالو پوری د پوهاوۍ په موخه ورسوم ØŒ هیله ده په ځیر یی ولولی درد یی وخوری .
      موسمی انفلوانزا معمولا په کال Ú©ÛŒ یو ځل سر وهی او Ú©ÙˆÚšÚš Ú©ÙˆÛŒ د هرچا خبر واخلی . Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†ÛŒ تجربه ښئی دا ناروغی د شپږو څخه تر Û·  اونیو په موده Ú©ÛŒ د ټولنی د غړو تر منځ لاس پر لاس کیږی او یو بل په اخته Ú©ÙˆÛŒ . د یوی ویروسی ناروغۍ په توګه انفلوانزا د اړوندو واکسینو تر پوښښ لاندی راځی Ú†ÛŒ معمولا د یوه کال دپاره د انسان بدن د هغی په وړاندی د مقاومت وړتیا تر لاسه Ú©ÙˆÛŒ . باید په یاد ولرو ØŒ ددی دپاره Ú†ÛŒ واکسین بشپړ اغیز Ùˆ ښئی ØŒ دوو درو  اونیو وخت ته اړتیا لری یانی فوری اغیز نه ښندی . ځکه نو پکار ده د Ú˜Ù…ÛŒ د موسم د را رسیدو په درشل Ú©ÛŒ نوموی واکسین واخیستل Ø´ÛŒ .
      د انفلوانزا ویروس د Ú…Ùˆ لارو کولای Ø´ÛŒ یوبل ته ولیږدول Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ تر ټولو پراخه لاره یی د ناروغ شوی کس ټوخل یا نوږل دی . پدی توګه د ناروغ انسان د تنفسی سیسټم نه ډیر واړه څاڅکی ( قطری ) وځی ØŒ په هوا Ú©ÛŒ خپریږی او ددی لاری Ùˆ روغ انسان ته دهغه د تنفسی سیسټم د لاری ور دننه کیږی . دغه واړه څاڅکی کیدلای Ø´ÛŒ د ورځنی اړتیا ÙˆÚ“ اجسامو پر سطح Ù„Ú©Ù‡ د دروازی دستګیرونه ØŒ د تلیفون ګوشی ØŒ د کمپیوټر ماوس ( موږکۍ ) ØŒ کیبورډ یا نورو ورته شیانو باندی پریوزی او کله Ú†ÛŒ روغ کسان په هغو لاس ووهی ØŒ نوموړی ویروس یی دلاری بدن ته رسیږی او ناروغی رامنځته Ú©ÙˆÛŒ . کله Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†ÛŒ وینو دا ټولی هغه لاری دی Ú†ÛŒ ډیرۍ کسان ورباندی د اخته کیدو چانس ترلاسه Ú©ÙˆÛŒ . د انفلوانزا ویروس معمولا دری ډوله لری . Ú©Ù‡ د هر یوه دلاری سړی ناروغ شوی ÙˆÛŒ ØŒ کیدلای Ø´ÛŒ د یوه کال د پاره مقاومت ترلاسه او دبیا اخته کیدو چانس یی Ù„Ú– دی . په انفلوانزا باندی یو ځل ناروغ شوی خلګ کیدلای Ø´ÛŒ په کومی بلی ناروغی اخته Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ Ù†ÚšÛŒ نښانی یی انفلوانزا ته ورته والی ولری Ù„Ú©Ù‡ ساده ریزش او زکام ØŒ دستونی التهابی کیدل او د تنفسی سیسټم نوری ناروغی Ú†ÛŒ د ژمنی موسمی ویروسونو له مخی ر اپیدا کیږی . ددی ناروغیو د رامنځته کیدو له کبله ډیری کسان داسی فکر Ú©ÙˆÛŒ Ú†ÛŒ ګویا دویم ځل د انفلوانزا په غیږ ورغلی دی .
د تنفسی سیسټم ناروغی او انتی بیوتیک :
       د داسی ناروغیو په اخته کیدو سره Ù„Ú©Ù‡ انفلوانزا ØŒ دستونی التهابی کیدل او زکام ØŒ پرخپل ډاکتر باندی فشار مه اچوی Ú†ÛŒ باید انتی بیوتیک درکړی . پداسی حال Ú†ÛŒ تاسی د تنفسی سیسټم په انفیکشن ( عفونی کیدو ) باندی اخته شوی یاست ØŒ پنسیلین او نور انتی بیوتیک  پدی کله ګته نه در رسوی . داډول عفونی کیدل د هغو ناروغیو لویه برخه جوړوی Ú†ÛŒ له کبله یی موږ د درملنی پخاطر خپل ډاکتر ته ور ځو . سره ددی Ú†ÛŒ انتی بیوتیک د دا ډول ویروس په درملنه Ú©ÛŒ ګټور ندی ØŒ خو بیا هم محاسبی ښودلی دی Ú†ÛŒ د ټولو هغو انتی بیوتیک درملو Û¶Û° سلنه Ú†ÛŒ ډاکتران یی ناروغانو ته لیکی ØŒ د تنفسی سیسټم د ناروغیو پخاطر دی . ددی کار یو لامل دادی Ú†ÛŒ پدی سره هم په ځانګړو ناروغانو او هم په ټولنه Ú©ÛŒ مقاومت لوړ ځی .
       یو د بنستیزو لاملونو حخه Ú†ÛŒ ډاکتران ناروغانو ته د انتی بیوتیک درملو نسخه لیکی ØŒ هغه د ناروغانو لخوا پر ډاکترانو باندی فشار اچول دی . دا پدی هیله ده Ú†ÛŒ ناروغان غواړی هر Ú…Ù‡ ژر روغ او مطمئن اوسی . خو داچی انتی بیوتیک درمل د ژمنی ویروس له کبله په تنفسی سیسټم Ú©ÛŒ د راپیښو شوو ناروغیو ( Ù„Ú©Ù‡ زکام او نور ) په وړاندی د درملنی وړتیا نلری ØŒ پدی اړه ډاکتران همږغی دی . د ډنمارک د Aarhus په پوهنتون Ú©ÛŒ د عادی درملو متخصص ښاغلی Hans Christian Kjeldsen  پدی اند دی Ú†ÛŒ ددغو ناروغیو پرمهال باید ناروغ پریښودل Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ بدن یی پخپله ځان ترمیم او یوازی د ټوخی شربت او د بلغمو د حل کونکی دوا په کارولو سره د ناروغۍ شدت ارام Ú©Ú“ÛŒ او یا ناروغ په داسی ډول ویده Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ سر یی لوړ ÙˆÛŒ . دا ډول ناروغان کولای Ø´ÛŒ لدی برسیره ځانونه ګرم وساتی ØŒ د فزیکی او روانی فشارونو څخه ځانونه وژغوری . یوازی هغه وخت Ú©Ù‡ په ناروغانو Ú©ÛŒ داسی Ù†ÚšÛŒ نښانی ولیدلی Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ د باکټریا د لامل ښکارندویی Ú©ÙˆÛŒ ØŒ پکار ده ناروغ ته پنسیلین ورکړل Ø´ÛŒ .
 
                                                  د زکام او انفلوانزا د Ù†ÚšÙˆ نښانو توپیرونه
Ù†ÚšÛŒ نښانی  انفلوانزا  ( په چټکۍ مخته ځی ) Ø²Ú©Ø§Ù… ( په سستۍ مخته ځی )
تبه Ø¯Ø±ÛŒ څلور ورځی تر Û´Û° درجو پوری ÙˆÛŒ  Ù†Ø¯Ø±ØªØ§ لیدل کیږی
د سر درد  Ù¾Ù‡ عادی ډول موجود ÙˆÛŒ Ù†Ø¯Ø±ØªØ§
د عضلو او بندونو دردونه Ù…عولا شدید ÙˆÛŒ  Ù„Ú– لیدل شویدی
ستړیا او خستګی
 Ù…عمولا Ú…Ùˆ اونی دوام مومی  Ú©Ù„Ù‡ نا کله ÙˆÛŒ
ناراحت کوونکی سټریاوی
 ÛŒÙˆØ§Ø²ÛŒ د ناروغۍ په پیل Ú©ÛŒ ÙˆÛŒ  Ù‡ÛŒÚ…کله هم نه ÙˆÛŒ
ټوخۍ
 Ù…عمولا ÙˆÚ† ټوخۍ ÙˆÛŒ  Ù…عمولا د بلغم سره ÙˆÛŒ
د پزی بندوالی
 Ú©Ù„Ù‡ ناکله ÙˆÛŒ  Ù…عمولا ور سره تړلی دی
نوږل
 Ú©Ù„Ù‡ نا کله ÙˆÛŒ  Ù‡Ù…یشه  ÙˆÛŒ
د ستونی درد
 Ú©Ù„Ù‡ نا کله ÙˆÛŒ  Ù…عمولا ÙˆÛŒ

د ژمنی ناروغیو په وړاندی د مقاومت لاری چاری :  په لاندی ډول کولای شو د نوموړو ناروغیو په وړاندی دخپل بدن مقاومت لوړ او له مخی یی د ناروغۍ اغیز ټیټ Ú©Ú“Ùˆ :
1. Û± ــ کوښش ÙˆÚ©Ú“ÛŒ دناروغۍ پرمهال خپل مورال جګ وساتی او دخفګان په څپو Ú©ÛŒ لاهو نه Ø´ÛŒ ځکه Ú†ÛŒ د مورال په ټیټیدو سره د بدن مقاومت هم لوړ نه پاته کیږی . ځکه نو پکار ده په هغو کارونو لاس پوری Ø´ÛŒ Ú†ÛŒ سړی خوښ ساتی .
2. Ù¾Ø¯ÛŒ وخت Ú©ÛŒ باید ویټامین ( D ) په پوره پیمانه واخل Ø´ÛŒ . ډنمارکی ډاکترانو د لومړی کسانو په توګه دا کشف Ú©Ú“Ù‡ Ú†ÛŒ زموږ دبدن د دفاعی سیسټم وړتیا په بشپړ ډول پدغه ویټامین پوری تړلی ده Ú†ÛŒ په مټ یی فعال ساتل کیږی . په وینه Ú©ÛŒ د نوموړی ویټامین کمښت بیله دغی ناروغۍ نه هم نور زیانونه رامنځته Ú©ÙˆÛŒ .
3. Ø¯Ø§Ú†ÛŒ دا ناروغی د ژمنی موسم سره تړاو لری ØŒ نو د امکان درلودلو سره سم ÚšÙ‡ داده Ú†ÛŒ د Ú˜Ù…ÛŒ د تاریکو ورځو پرمهال Ùˆ هغو سیمو ته سفر وشی ØŒ چیری Ú†ÛŒ د لمر وړانکی پریمانه تر لاسه کیږی او پدی توګه په طبعی ډول ( Ú‰ÛŒ ویټامین ) واخلی . خو دا امکان بیا هرچاته پلاس نه ورځی ځکه نو اړینه ده Ú†ÛŒ د ورځی د Û³Ûµ میکروګرام په Ú©Ú†Ù‡ ( Ú‰ÛŒ ویټامین ) تابلیت واخیستل Ø´ÛŒ .
4. ØªÙ„ مو لاسونه په صابونو ÚšÙ‡ پریمینځی او پدی توګه یی د میکروبونو څخه پاک Ú©Ú“ÛŒ . پدی سره په  زکام ØŒ انفلوانزا ØŒ اسهال او نورو هغو ناروغیو باندی د اخته کیدو چانس کمیږی Ú†ÛŒ دتنفسی سیسټم سره تړاو لری .
5. Ø¯ یاده Ùˆ نه باسی Ú†ÛŒ د کاغذی دسمالونو بسته په جیب Ú©ÛŒ درسره ولری . ددی ویروس د اخیستلو د لومړی سر نه د ټوخلو یا نوږلو پروخت د یو واری ( یک مرتبه ای ) کاغذی دسمال نه کار واخلی او خولی ته یی ونیسی ØŒ وروسته یی په خوندی ځای Ú©ÛŒ Ú†ÛŒ د نورو لاسرسۍ ورته نه ÙˆÛŒ وغورځوی او بیا مو لاسونه پاک ومیځی . 
6. Ø¯ زکام او ورته ناروغیو پروخت خوب او په ځانګړی توګه د شپی لخوا خوب ډیر ګټور دی . هغه کسان Ú†ÛŒ دشپی لخوا تر Û· ساعته Ù„Ú– خوب Ú©ÙˆÛŒ او یا په دوره ای ډول ویښ او بیده ÙˆÛŒ ØŒ په زکام باندی یی د اخته چانس دری ځله زیات دی . څیړنو ښودلی ده Ú†ÛŒ دشپی پرمهال Û· – Û¸ ساعته ژور خوب د بدن د دفاعی سیسټم وړتیا زیاتوی .
7. Ú©ÙˆÚšÚš ÙˆÚ©Ú“ÛŒ د سړی هوا پرمهال تاودی جامی واغوندی ځکه Ú†ÛŒ یخنی ددی ډول ناروغیو په وړاندی انسان کمزوری Ú©ÙˆÛŒ او ورباندی د اخته کیدو چانس یی زیاتوی .
8. Ø¯Ø´ÛŒØ¯Ùˆ د تیزابو باکټریاوی Ù„Ú©Ù‡ Lactobacillus aciddophilus  Ú†ÛŒ په تریوو لبنیاتو Ù„Ú©Ù‡ مستو Ú©ÛŒ ډیر پیداکیږی ØŒ د ویروسی ناروغیو په وړاندی دبدن دفاعی وړتیا جګوی او ورڅخه ګټه اخیستل اړین کار دی .
9. Ù‡ØºÙ‡ کسان Ú†ÛŒ منظم ډول مناسب ورزش Ú©ÙˆÛŒ او یا فزیکی فعالیت لری د نورو کسانو په پرتله تر Û±Û¸ سلنی پوری Ù„Ú– په زکام اخته کیږی . هغه کسان Ú†ÛŒ ډیر وخت پر Ú©ÙˆÚ† باندی په ناستو تیروی ØŒ کیدلای Ø´ÛŒ په کال Ú©ÛŒ دوه دری ځله په زکام اخته Ø´ÛŒ . ورزش یا په تازه هواکی چکر وهل پدی اړه ډیر ګټور دی .
10. Ø¯ خفګان ØŒ سترس او روانی فشار څخه ځان وساتی . داسی خفګان پر هر چا باندی راتلای Ø´ÛŒ مګر په مزمن ډول دا حالت دفاعی سیسټم دړی ÙˆÚ“ÛŒ Ú©ÙˆÛŒ او مقاومت له منځه ÙˆÚ“ÛŒ . سترس Ú©Ù‡ روحی یا فزیکی ÙˆÛŒ ØŒ په دواړو حالتونو Ú©ÛŒ د ویروسونو یرغل او د تنفسی سیسټم عفونی کیدو ته لاره پرانیزی .
11. ØªÙ†Ø¯Ø±Ø³ØªÙ‡ او دمقاومت لوړونکی خواړه وخوری . دا کار هم د ژمنی ویروسی عفونی کیدو مخنیوی Ú©ÙˆÛŒ . هوږه ØŒ چای ØŒ پوڅکۍ ( سماروق ) ØŒ جودر ØŒ اوربشی ØŒ کرم ØŒ شات یاعسل ØŒ د پټاټو ځینی ډولونه او نور پدی موخه د خوړلو دپاره ګټور توکی دی .
12. Ø¯Ø³Ú«Ø±ÛŒÙ¼ څکولو او الکولو چښلو څخه تیرشی Ú†ÛŒ دا توکی د بدن دفاعی سیسټم اغیزمن Ú©ÙˆÛŒ .

       ددی د پاره Ú†ÛŒ دبل ناروغ څخه ویروس وا نخلی او یا Ú©Ù‡ ناروغ یاست ØŒ بل چاته خپل ویروس Ùˆ نه لیږی ØŒ لاندی Ù¼Ú©ÛŒ په پام Ú©ÛŒ ونیسی :
a. Ø¯Ù‡ØºÙˆ کسانو سره Ú†ÛŒ په ناروِغۍ اخته دی ØŒ د ډیر نژدیوالی څخه ځانونه وساتی .
b. Ú©Ù‡ پخپله ناروغ یاست نو په کور Ú©ÛŒ پاته سی ØŒ کار ØŒ ښوونځۍ او نورو ته مه ځی .
c. Ø¯ ټوخلو یا نوږلو پر وخت ددی پرځای Ú†ÛŒ د لاس ورغوی خولی ته نیسی ØŒ پکار ده Ú†ÛŒ د یوځلی کاغذی دسمال نه کار واخلی او Ú©Ù‡ داسی امکان تر لاسه نه شو ØŒ نو په خپل لستوڼی Ú©ÛŒ دننه وټوخی .
d. Ù¾Ù‡ منظم ډول او په ځانګړی ډول د ټوخلو ØŒ نوږلو او یا پزی Ù¼Ú© وهلو وروسته لاسونه په صابونو ÚšÙ‡ ومینځی . Ú©ÙˆÚšÚš ÙˆÚ©Ú“ÛŒ Ú†ÛŒ په خپلو سترګو ØŒ پزه یا خوله Ú©ÛŒ ګوتی Ùˆ نه وهی .
e. Ú©ÙˆÚšÚš ÙˆÚ©Ú“ÛŒ د Ú«Ú‰Ùˆ کارولو شیان تل په عفونی ضد موادو سره پاک وساتی .
یادوونه : د نوموړی ناروغۍ په اړوند ددی لیکنی ارقام او د اړین مالوماتو ډیره برخه  د ډنمارکی ژبی ورځپاڼی (24timer.dk) د Û±Û±/Û±/Û²Û°Û±Û³ Ú«Ú¼ÛŒ څخه تر لاسه شوی دی .
                                                                                 پای