د « دیپریشن » ناروغۍ دری مرحلې او درملنه

 Ù¾Ù‡ ازاد دایره المعارف او یو Ù„Ú“ نورو سرچینو Ú©ÙŠ د « دیپریشن »( Depression ) په اړه د بیلابیلو ماناګانو یادوونه شوې ده Ú†ÙŠ دا موضوع زموږ د بحث Ù¼Ú©ÛŒ نه جوړوی . دا Ú«Ú“ÛŒ او دلته موږ د دیپریشن په هکله د یوې ناروغۍ په توګه Ú…Ùˆ خبري لرو Ú†ÙŠ هیله ده اړوندو ناروغانو ØŒ د کورنۍ غړو او د هغوي سره تړلو کسانو ته ګټوري وګرځي . ددې ناروغۍ په باره Ú©ÙŠ تر اوسه پوري Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†ÙŠ ما لوستي ØŒ خورا  زیاتي لیکني او یادوني شویدي Ú†ÛŒ دغه زما له قلمه ژباړل شوي Ú…Ùˆ کرښي پدې اړوند نه لومړنی دي او نه به هم وروستنی وي . تر هغه ځایه Ú†ÙŠ دا ناروغي ورځ تر بلي په پراخه Ú©Ú†Ù‡ خپریږي ØŒ پکار ده Ú†ÛŒ تر وسه وسه یې په هکله د عامو پوهاویو په موخه لا زیاتي لیکني وشي .
      دیپریشن د خفګان ( افسرده Ú«ÙŠ ) سره تړلې د رواني اختلال یوه ناروغي Ú«Ú¼Ù„ شوې Ú†ÙŠ د بیلابیلو لاملونو له کبله د ټولني غړي پرې اخته کیدلای شي او Ú©Ù‡ پر وخت ورته پاملرنه Ùˆ نشي ØŒ په وروستیو پړاوونو Ú©ÙŠ ښایي د زیاتو روغتیایي ستونزو لامل Ùˆ ګرځي .
      د Politiken پنامه یوی ډنمارکي ژبي ورځپاڼی د Û²Û°Û±Ûµ کال د مارچ د Û±Û¶ نیټې په Ú«Ú¼Ù‡ Ú©ÙŠ د Depression په اړه ګټور مالومات خپاره Ú©Ú“ÙŠ Ú†ÙŠ غواړم د لا زیات پوهاوۍ پخاطر یې د پښتو ژباړي د لاري نه د لوستونکو سره شریک Ú©Ú“Ù… . دا تاسي او دا هم د هغي لیکني مهم Ù¼Ú©ÙŠ :
     « دیپریشن د یوې پراخي ناروغۍ په توګه ټولني ته هم په بشري او هم په اقتصادی ډول په خورا ګرانه بیه تمامیږی . دا Ú«Ú“ÛŒ په ډنمارک Ú©ÙŠ د یو نیم Ù„Ú© څخه تر دوه Ù„Ú©Ùˆ کسانو پوري پدې ناروغۍ اخته دی ( د ډنمارک ټول نفوس Ù„Ú– باندي پنځه میلیون کسان دي . ژباړن ) . څېړنو ښودلی Ú†ÙŠ یوازي په تیر Û²Û°Û±Û´ کال Ú©ÙŠ دغي ناروغۍ د ټولني نه Û±Û° لس میلیارډه کرونه لګولي دي ( دا Ú«Ú“ÛŒ یو ډالر شاوخوا په Ú…Ù‡ باندي ( Û· )   ډنمارکي کرونه معامله کیږي. ژباړن ) . البته پدغو لګول شوو پیسو Ú©ÙŠ پر درملنی لګیدلي پیسې ØŒ د ناروغۍ په موده د ناروغ حقوق او معاشونه ØŒ ټولنیز تامینات ØŒ مخکي له وخت نه تقاعد او نور تړلي لګښتونه شامل دي . تر ټولو یې بده لا داده Ú†ÙŠ ناروغ د مؤقت او یا دایم لپاره د کار د مارکټ نه باسي .
      برسیره پر دې د اړوندو څانګو څخه تر لاسه شوو مالوماتو دا هم ښودلی Ú†ÙŠ هر کال په منځني توګه ددې ناروغۍ نژدي Û¶Û±Û°Û°Û° یو شپیته زره نوي پېښی راجستر کیږی او Û±Û¸Û¶Û°Û° یې د یوه کال په تیریدو سره ناروغ د کار له مارکټه لیری کوي .
      په ډنمارک Ú©ÙŠ ددې ډول ناروغانو د پاره یوه بله د پام ÙˆÚ“ ستونزه دا هم ده Ú†ÙŠ د درملني پخاطر د خپل کورني ډاکتر څخه تر رواني ډاکتر پوري لاره خورا اوږده ده . ددې خبري مانا داده Ú†ÙŠ د رواني ډاکترانو شمیر په بیساري توګه Ù„Ú– دی او ناروغ اړ ایستل کیږی Ú†ÛŒ د اوږده نوبت په تیرولو سره نوموړي ډاکتر ته ځان ورسوي ( کله ناکله خو دا نوبت Ú…Ùˆ میاشتي وخت نیسي . ژباړن ) .
     اوس به راشو پخپله د دیپریشن ناروغۍ ته . د دیپریشن په تشخیص Ú©ÙŠ د ناروغۍ درو مرحلو ته پام اړول مهم دي Ú…Ùˆ له مخي یې باید څرګنده شي Ú†ÙŠ ناروغ د نوموړي ناروغۍ په کومه مرحله دی . د دیپریشن Ù†ÚšÙŠ نښانې په دوو کتیګوریو ( A  او B ) وېشل شوي دي . ددې د پاره Ú†ÙŠ د ناروغۍ شتون تائید Ø´ÛŒ ØŒ باید په ناروغ Ú©ÛŒ Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ د هري کتیګورۍ څخه دوې نښاني تر سترګو شي . دغه نوموړي نښانې باید په ناروغ Ú©ÙŠ Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ په پرله پسې ډول بیله دې نه Ú†ÙŠ قطع او وقفه ور پکښې راشي ØŒ دوې هفتې مسلسل دوام ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او نه باید د فزیکي ناروغۍ په توګه Ùˆ پیژندل شي .
        لومړی ــ د A کتیګورۍ نښانې :
    ـــ د خفګان احساس .
    ـــ په تمایل او دلچسپیو Ú©ÙŠ د پام ÙˆÚ“ کمښت .
    ـــ د انرژۍ او توان کمښت او د سختي ستړیا احساس .
       دویم ــ د B کتیګورۍ نښانې :
    ـــ پر ځان باندي د اعتماد او باور کمښت .
    ـــ د ځان ملامتیا او د ګناه احساس .
    ـــ د مرګ او ځان وژني فکرونه .
    ـــ د افکارو د متمرکز کولو مشکلات .
    ـــ سخته باطني بې ثباتي او یا برعکس زیات تحمل .
    ـــ بې خوبي او د خوب اختلال .
    ـــ په وزن او اشتها Ú©ÙŠ د پام ÙˆÚ“ بدلون Ú†ÙŠ اکثره وختونه د وزن د کمښت سره مل وي .
    په ناروغ Ú©ÙŠ د دیپریشن شدت او د حالت څرنګوالي ته درې مرحلې د پام ÙˆÚ“ ګڼلي شوي دي ØŒ Ù„Ú©Ù‡ :
      لومړۍ مرحله ـــ  ساده یا سپک دیپریشن :
      ددې د پاره Ú†ÙŠ ددې مرحلې شتون تائید شي ØŒ اړینه ده د لوړو ( A ) او ( B ) دواړو کتیګوریو د Ù†ÚšÙˆ نښانو څخه Ú©Ù… تر کمه دوې دوې نښانې په ناروغ Ú©ÙŠ Ùˆ لیدلي شي . پدې مرحله Ú©ÙŠ د ناروغ حالت داسی ÙˆÛŒ Ú†ÙŠ درملني ته اړتیا نه لیدل کیږي . د کورنۍ د غړو او ملګرو لخوا دده معنوي ملاتړ کولای شي د درملني ځای Ùˆ نیسي . همدارنګه د خپل ډاکتر او ارواح پوه ( روانشناس ) لخوا د سترس( داخلي روحي تشنج ) په کمولو Ú©ÙŠ ګټوري مشورې، ورزش او سالم خوب ډیره ÚšÙ‡ او په زړه پوري مرسته کولای Ø´ÛŒ .
     د ګټورو مشورو په Ù„Ú“ دا هم راځي Ú†ÙŠ باید مصاب ( ناروغ ) پدې پوه Ú©Ú“Ù„ شي ØŒ Ú†ÙŠ تر Ú…Ùˆ کولای شي ØŒ ځان د تجرید حالت ( Isolation) د محاصرې نه Ùˆ باسي ØŒ د توان تر حده د کار د ساحې سره خپلي اړیکي Ùˆ ساتي ØŒ د ارامتیا ØŒ نظم او نظافت فضا را منځته Ú©Ú“ÙŠ ØŒ د جدي موضوعګانو په هکله د تصمیم نیولو څخه Ú‰Ú‰Ù‡ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او د سترس کنترولو لارو چارو سره ځان بلد Ú©Ú“ÙŠ .

       دویمه مرحله ــ  متعادل او نرم دیپریشن :

      ددې مرحلي د تشخیص د پاره پکار ده Ú†ÙŠ د ( A ) کتیګورۍ د Ù†ÚšÙˆ نښانو څخه باید Ú©Ù… تر کمه دوي نښانې او د ( B ) کتیګورۍ څخه باید Ú©Ù… تر کمه څلور نښانې په ناروغ Ú©ÙŠ ولیدلي Ø´ÛŒ . پدې مرحله د ناروغ د ژغورلو په موخه پکار ده Ú†ÙŠ د درملني د یوه یا بل ډول نه کار واخیستل Ø´ÛŒ . دا کار کیدلای Ø´ÛŒ Ú†ÙŠ د سایکوتراپي ( د رواني چارو په مټ تداوي ) او یا هم د درمل کارولو د لاري تر سره شي .

      دریمه مرحله ــ شدید دیپریشن :

      دا مرحله هغه وخت د تائید ÙˆÚ“ ده Ú†ÙŠ د ( A ) ګتیګورۍ ټولي درې واړي نښانې او د ( B ) کتیګورۍ څخه Ù„Ú– تر Ù„Ú–Ù‡ پنځه او یا لدې نه زیاتي نښانې په ناروغ Ú©ÙŠ ولیدلي شي . پدې مرحله Ú©ÙŠ ناروغ بد او بحراني حالت لري . Ú©Ù‡ چیري پدې وخت Ú©ÙŠ د ناروغ حالت د ځان وژني تر خطر پوري جدي ØŒ سخت متشنج او یا یې د ځان د کنترول او مراقبت وړتیا له لاسه ور کړې وي ØŒ نو د درملني پخاطر به ÚšÙ‡ دا وي Ú†ÙŠ ناروغ هر Ú…Ù‡ ژر د رواني ناروغیو په روغتون Ú©ÙŠ بستري او تر جدي درملني لاندي ونیول شي » .

     دا وه په نوموړي ورځپاڼه Ú©ÙŠ د دیپریشن په اړه د نشر شوي لیکني د غټو ټکیو پښتو ژباړه . هیله ده Ú†ÙŠ وطنوال مي Ùˆ دې ډول درملنو ته اړتیا پیدا Ù†Ú©Ú“ÙŠ ØŒ خو Ú©Ù‡ خدای Ù…Ú©Ú“Ù‡ اړتیا ورته ولری ØŒ هیله ده په درد یې وخوري او د کورنۍ غړي یې پوه شي Ú…Ùˆ مرسته ور سره وکړاي شي .

په بشپړه پیرزوینه .

ډنمارک ــ  Û²Û± / مارچ / Û²Û°Û±Ûµ