د ميراث د ویش مسئله او یو ØÚ©Ù…ت:
اسلامي شريعت د ميراث د قانون له مخی د نر په نسبت ÚšÚÛŒ ته نيمه برخه Ù¼Ø§Ú©Ù„ÛØŒ قوله تعالی:
ÙŠÙوصÙيكÙم٠اللّه٠ÙÙÙŠ أَوْلاَدÙÙƒÙمْ Ù„ÙÙ„Ø°Ù‘ÙŽÙƒÙŽØ±Ù Ù…ÙØ«Ù’Ù„Ù ØÙŽØ¸Ù‘٠الأÙنثَيَيْن
ژباړه: ØÚ©Ù… کوي ØªØ§Ø³Û ØªÙ‡ الله په (ØÙ‚ د ميراث) د اولاد Ø³ØªØ§Ø³Û Ú©Û Ø´ØªÙ‡ نارينه لره (له ميراثه) په مثل د Ø¨Ø±Ø®Û Ø¯ دوو ÚšÚÙˆ.
ÙŠØ¹Ù†Û Ø¯ کوم Ù…Ú“ÙŠ په اولاده Ú©Û Ú†Ù‡ هلک او Ø¬ÙŠÙ†Û Ø¯ÙˆØ§Ú“Ù‡ وي نو هغوی ته د ميراث ورکولو قاعده دا ده Ú†Ù‡ يو هلک ته به د دوو جينکو برخه ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ ÙŠØ¹Ù†Û Ø¬ÙŠÙ†Û ØªÙ‡ به د هلک په نسبت نيمه برخه ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
Ø¯Ø¯Û Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ø¯ ØÚ©Ù…ت بيان:
د ÚšÚÛ Ø¯ پاره ÚÚ©Ù‡ نيمه برخه ټاکل Ø´ÙˆÛ Ø¯Ù‡ Ú†Û Ù…ÙŠØ±Ø§Ø« مالي او اقتصادي قضيه ده Ú†Û Ù¾Ù‡ مالي او د ژوند په لګښتونو Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لري ÚšÚÙ‡ د مالي لګښتونو د Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù†ÙÙ‚Û Ø§Ùˆ خرڅ هيڅ مسئوليت نه لري دا مسئوليت د نارينه دی او د ÚšÚÛ Ù¼ÙˆÙ„Ù‡ شتمني او مال د ÚØ§Ù† لپاره ساتلای شي، همدارنګه هلک به د واده لپاره د ÚšÚÛ Ù…Ù‡Ø± برابروي او ÚšÚÙ‡ به مهر اخلي او مهر اخيستل هم يو مالي قيضه ده.
نو Ú…ÙˆÚ© Ú†Û Ù†Ù‡ د Ù†ÙÙ‚Û Ø¨Ø±Ø§Ø¨Ø±ÙˆÙ„Ùˆ او نه هم د مهر ادا کولو هيڅ مسئوليت Ùˆ نه لري هغوی ته په ميراث Ú©Û Ø¯ Ù†ÙŠÙ…Û Ø¨Ø±Ø®Û Ù¼Ø§Ú©Ù„ ظلم دی او Ú©Ù‡ عدالت ای د عقل خاوندانو! تاسو خپله Ùکر وکړئ......
د اصل Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù¾ÙŠØ¯Ø§ کول:
کله Ú†Û Ù…ÙˆÚ– ته يوه مسئله راکړل شي موږ بايد لومړی دا Ùکر ÙˆÚ©Ú“Ùˆ Ú†Û Ø¯ هر وارث څومره برخه ده مثلاً د ÚšÚÛ Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ 1/8 او لور لپاره 1/2 ØØµÙ‡ ده دا Ú†Û Ù¾ÙˆÙ‡ شو Ú†Û Ø¯ اصلي ØªØ±Ú©Û (Ù¾Ø§ØªÛ Ù…ÙŠØ±Ø§Ø«) نه د هر کوم برخه څومره ده نو اصل د Ù…Ø³Ø¦Ù„Û ØªÙ‡ ضرورت لرو، اصل مسئله هغه عدد دی Ú†Û Ù¾Ù‡ ټولو برخو پوره تقسيم شي (مخرج مشترک) او د اصل Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ø¯ ټاکلو لپاره Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ù¼Ú©Û Ù¾Ù‡ نظر Ú©Û Ù†ÙŠØ³Ùˆ :
Û±- کله Ú†Û Ù¼ÙˆÙ„ وارثان عصبه وي نو دوه ØØ§Ù„تونه لري :
الÙ: Ú©Ú†ÛØ±Û د Ø¹ØµØ¨Û ÙˆØ§Ø±Ø«Ø§Ù† ټول نارينه وي نو اصل د Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ø¯ نارينه کسانو شمير دی، مثلاً Ú…ÙˆÚ© Ù…Ú“ شو او اوه زامن ورڅخه Ù¾Ø§ØªÛ Ø¯ÙŠ نو اصل د Ù…Ø³Ø¦Ù„Û 7 عدد دی او د هر يو لپاره 1/7 برخه ده .
ب: Ú©Ú†ÛØ±Û د عصبه وارثان نارينه او ÚšÚÛ Ø¯ÙˆØ§Ú“Ù‡ وي نو اصل مسئله د نارينه او ÚšÚÙˆ د Ù…Ø¬Ù…ÙˆØ¹Û Ú…Ø®Ù‡ په لاس راÚÙŠ په Ø¯Û ÙØ±Ù‚ سره Ú†Û Ù‡Ø± نارينه دوه ØØ³Ø§Ø¨ÙŠÚ–ÙŠ ÚÚ©Ù‡ د نارينه برخه د ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ نسبت دوه برابره (1:2 ) ده .
مثلاً يو کس ÙˆÙØ§Øª شو 3 زامن او 4 Ù„ÙˆÚ¼Û ÙˆØ±Ú…Ø®Ù‡ Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙˆÛ Ù†Ùˆ اصل د Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù…Ø³Ø§ÙˆÙŠ دی په: 10=4+2×3
اصل مسئله به د 10 عدد وي .
Û²- Ú©Ù‡ وارثان ÙŠÙˆØ§Ø²Û Ø§ØµØØ§Ø¨ ÙØ±ÙˆØ¶ وي :
الÙ: Ú©Ù‡ دوو برخو يا کسرونو مخرجونه سره مساوي نو اصل مسئله همغه مخرج دی .
مثلاً: خاوند د پاره 1/2برخه او خور د پاره 1/2 نو اصل مسئله د 2 عدد دی.
ب: Ú©Ù‡ د برخو مخرجونو له يو څخه زيات وي Ø¯Ø§Ø³Û Ú†Û ÚÛÙ†Û Ø¯ ÚÛÙ†Û Ù†ÙˆØ±Ùˆ دوه برابر Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ù„Ú©Ù‡ (1/2+1/4) ØŒ (1/4+1/8) يا (1/3+1/6) نو اصل مسئله لوی مخرج نيول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
مثلاً: د 1/2 او 1/4 Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ 4 عدد .
د 1/4 او 1/8Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ 8 عدد .
د 1/3او 1/6 Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ 6 عدد اصل مسئله نيول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
ج: Ú©Ú†ÛØ±Û د برخو مخرجونو زيات وي او Ú©Ù‡ مخرج مشترک ورته ونيسو په برخو Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ مساوي تقسيم ÙˆÚ“ وي Ù„Ú©Ù‡: 1/4 او 1/6 Ú†Û Ø¯ÙˆØ§Ú“Ùˆ د 2 پر عدد پوره ويشل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ نو اصل مسئله Ø¯Ø§Ø³Û Ù¾Ù‡ لاس راÚÙŠ: 4×6/2=12
د: Ú©Ú†ÙŠØ±Û Ø¯ برخو مخرجونه زيات وي او پر کوم عدد پوره نه ويشل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ نو دوه لوی مخرجونه سره ضربوو
مثلاً: 1/2 او 1/3 مساوي 2×3=6 اصل مسئله د 6 عدد دی .
د 1/3 او 1/4 Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ اصل مسئله 12 عدد دی .
د 2/3 او 1/8 لپاره اصل مسئله 24 عدد دی .
Ú†Û Ø§ØµØØ§Ø¨ ÙØ±ÙˆØ¶Ùˆ په صورت اصل مسئله (2-3-4-6-8-12-24) عددونه دي.
Û³- Ú©Ù‡ وارثان Ø§ØµØØ§Ø¨ ÙØ±ÙˆØ¶ او عصبه وي :
لومړی به د Ø§ØµØØ§Ø¨ ÙØ±ÙˆØ¶Ùˆ برخه ټاکو باقي ترکه د عصبه ده.
مثلاً: خاوند او ÚÙˆÛŒ Ù¾Ø§ØªÛ Ø¯ÙŠØŒ خاوند لپاره 1/4 ØØµÙ‡ ده باقي ÚÙˆÛŒ لره دی ÚÚ©Ù‡ هغه عصبه دی.
يا مثلاً: خاوند، مور او زامن وي نو خاوند لره 1/4 مور لره 1/6 برخه ده باقي ترکه زامنو لره ده .
د Ù…Ùقود د ÚšÚÙŠ ØÚ©Ù…
د Ù…ÙŽÙْقÙود ÚšÚÙ‡ تر هغه مهاله د Ù…ÙŽÙْقÙود د Ù†Ú©Ø§Ø Ú…Ø®Ù‡ نه بÛليږي او نه بل Ù…ÛÚ“Ù‡ کولاى شي، تر Ú…Ùˆ Ú†Û Ø¯ Ù…ÙŽÙْقÙود د Ø²ÙŠÚ–ÛØ¯Ù†ÙŠ Ø¯ وخت څخه دومره وخت ØªÛØ± شوى نه وي Ú†Û Ù¾Ù‡ عمومي ډول تر هغه زياته موده Ú…ÙˆÚ© ژوندى پاته Ú©ÛØ¯Ù„اى نشي.
دا موده ÚÙŠÙ†Û Ù†ÙˆÙŠ کلونه Ú«Ú¼ÙŠ او Úينو نورو ÙŠÛ Ø¨ÙŠØ§ يو سل او شل کلونه Ú«Ú¼ÙŠØŒ ÚÙŠÙ†Û Ø¨ÙŠØ§ د خلکو د اغلب عمر موده Ú†Û Ø´Ù¾ÛØªÙ‡ او اويا کلونه دي ور ته ټاکي، ÚÙŠÙ†Û Ø¨ÙŠØ§ د وخت ØØ§Ú©Ù… ته مسئله راجع کوي او وايي ØØ§Ú©Ù… Ú©Ù‡ د ورکو کسانو او د وخت او ÚØ§Ù‰ د شرايطو په پام Ú©Û Ù†ÙŠÙˆÙ„Ùˆ سره، د خپلو Ù‡Ú…Ùˆ او اجتهاد په نتيجه Ú©ÛØŒ هر مهال Ù…ØµÙ„ØØª وباله، د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ØÚ©Ù… ÙŠÛ ØµØ§Ø¯Ø± کولاى شي.
Ú…Ù‡ مهال Ú†Û Ù‚Ø§Ø¶ÙŠ د Ù…ÙŽÙْقÙود د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ØÚ©Ù… صادر Ú©Ú“ÙŠØŒ د هماغه وخت څخه به د Ù…ÙŽÙْقÙود ÚšÚÙ‡ د ÙˆÙØ§Øª عده ÙŠØ¹Ù†Û Ú…Ù„ÙˆØ± مياشتي او لس ورÚÛ Ø¹Ø¯Ù‡ ØªÛØ±ÙˆÙŠ Ø§Ùˆ تر Ø¹Ø¯Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ د بل چا سره Ù†Ú©Ø§Ø ØªÚ“Ù„Ø§Ù‰ شي.
د Ù…ÙŽÙْقÙود د ميراث ØÚ©Ù…
د Ù…ÙŽÙْقÙود مال تر هغه مهاله په ميراث Ú©Û Ù†Ù‡ ÙˆÛØ´Ù„ Ú©ÛÚ–ÙŠ تر Ú…Ùˆ Ú†Û Ø¯ هغه د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ØÚ©Ù… قاضي صادر Ú©Ú“Ù‰ نه وي، خو Ú…Ù‡ مهال Ú†Û Ø¯ Ù…ÙŽÙْقÙود د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ØÚ©Ù… صادر شي، په دا مهال Ú©Û Ú†Û Ø¯ وارثانو څخه هر Ú…ÙˆÚ© موجود ÙŠØ¹Ù†Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯Ù‰ وي هغوى ÙŠÛ Ù…Ø§Ù„ÙˆÙ†Ù‡ او تَرÙÚ©ÙŽÙ‡ د ميراث د ÙˆÛØ´ له Ù…Ø®Û ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙˆÙŠØ´ÙŠ.
د Ù…ÙŽÙْقÙود په وارثانو Ú©Û Ú©Ù‡ Ú…ÙˆÚ© د هغه د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ØªØ± ØÚ©Ù… څخه ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÙˆÙØ§Øª شوى وي نو هغه ته د Ù…ÙŽÙْقÙود په ميراث Ú©Û Ù‡ÙŠÚ… ونډه نه ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
د بل څخه ميراث وړل
Ù…ÙŽÙْقÙود د خپل مال په برخه Ú©Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯Ù‰ او د بل د مال په برخه Ú©Û Ù…Ú“ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ Ú©Ù‡ د Ù…ÙŽÙْقÙود د ÙˆØ±Ú©Û Ù¾Ù‡ ØØ§Ù„ Ú©Û Ø¯ هغه Ø¯Ø§Ø³Û Ø®Ù¾Ù„ Ù…Ú“ شي Ú†Û Ù…ÙŽÙْقÙود ÙŠÛ Ù‡Ù… په وارثانو Ú©Û Ø±Ø§ØªÙ„Ù‰ØŒ د هغه د ميراث څخه Ù…ÙŽÙْقÙود ته ونډه نه ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ ÚÚ©Ù‡ Ù…ÙŽÙْقÙود د بل د مال په ØÙ‚ Ú©Û Ù…Ú“ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
البته د هغه د ميراث څخه د Ù…ÙŽÙْقÙود د ÙˆÙ†Ú‰Û Ù¾Ù‡ اندازه مال متوق٠کيږي، د Ù…ÙŽÙْقÙود Ú†Û Ù¾Ù‡ ميراث Ú©Û Ú…ÙˆÙ…Ø±Ù‡ ونډه Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ په هغه اندازه مال Ú©Ù†Ú«Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ نه پر نورو وارثانو ويشل Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ نه د Ù…ÙŽÙْقÙود د مال سره يو ÚØ§Ù‰ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
Ú©Ù‡ Ù…ÙŽÙْقÙود ژوندى وموندل شو هغه ورته Ú©Ù†Ú«Ù„ Ø´ÙˆÛ ÙˆÙ†Ú‰Ù‡ ÙŠÛ ÙˆØ±ØªÙ‡ ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
Ú©Ù‡ Ù…ÙŽÙْقÙود لا درکه شو، آخير ÙŠÛ Ù‚Ø§Ø¶ÙŠ د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û Ù¾Ø±ÛÚ©Ú“Ù‡ وکړه، نو بيا د Ù…ÙŽÙْقÙود د پاره Ú©Ù†Ú«Ù„ شوى مال پر هغو وارثانو ويشل Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ کوم Ú†Û Ø¯Ø§ برخه د هغوى د تقسيم پر مهال ÚÙ†Û Ø±Ø§ Ú©Ù†Ú«Ù„ Ø´ÙˆÛ ÙˆÙ‡.
لنډه Ø¯Ø§Ú†Û Ù…ÙŽÙْقÙود د ÚØ§Ù† په ØÙ‚ Ú©Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯Ù‰ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ نو ÚÚ©Ù‡ ÙŠÛ Ù†Ù‡ ÚšÚÙ‡ Ù…ÛÚ“Ù‡ کولاى او نه ÙŠÛ ÙˆØ§Ø±Ø«Ø§Ù† مال په ميراث Ú©Û ÚÙ†Û ÙˆÚ“Ù„Ø§Ù‰ شي.
Ù…ÙŽÙْقÙود د بل په ØÙ‚ Ú©Û Ù…Ú“ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ نو ÚÚ©Ù‡ د بل چا څخه ميراث نشي وړلاى.
د امام مالک رØÙ…Ù‡ الله په آند د Ù…ÙŽÙْقÙود ÚšÚÙ‡ د څلورو کلونو وروسته د ÙˆÙØ§Øª عده ØªÛØ±ÙˆÙŠ Ø§Ùˆ تر Ø¹Ø¯Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ د بل چا سره Ù†Ú©Ø§Ø ØªÚ“Ù„Ø§Ù‰ شي .
خو د ميراث په برخه Ú©Û Ø§Ù…Ø§Ù… مالک رØÙ…Ù‡ الله هم زموږ د مذهب په شان نوي کاله موده ټاکي، ÙŠØ¹Ù†Û Ø¯ Ù…ÙŽÙْقÙود Ú†Û Ø¯ ولادت د مهال څخه نوي کلونه پوره شي بيا Ù…Ú“ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ او ميراث ÙŠÛ ÙˆÛØ´Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ يا دا Ú†Û Ù‚Ø§Ø¶ÙŠ ته مراجعه وشي، Ú©Ù‡ هغه ÙŠÛ Ø¯ مال د ÙˆÛØ´ ØÚ©Ù… ÙˆÚ©Ú“ÙŠ بيا ÙŠÛ Ù…Ø§Ù„ د وارثانو تر Ù…Ù†Ú Ø¯ ميراث په ډول ÙˆÛØ´Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
د امام اØÙ…د رØÙ…Ù‡ الله په آند Ú©Ù‡ د Ù…ÙŽÙْقÙود د Ù…Ú“ÙŠÙ†Û ÙŠØ§ ÙˆÚ˜Ù†Û ØØ§Ù„ت غالبه وو، نو د څلورو کلونو وروسته ÙŠÛ Ù…Ø§Ù„ د وارثانو تر Ù…Ù†Ú ØªÙ‚Ø³ÙŠÙ… Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ دغه ډول ÚšÚÙ‡ ÙŠÛ Ù‡Ù… د څلورو کلونو د پوره Ú©ÛØ¯Ù„Ùˆ څخه وروسته د ÙˆÙØ§Øª عده ØªÛØ±ÙˆÙŠ Ø¯ Ø¹Ø¯Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ Ú©Ù‡ وغواړي د بل چا سره Ù†Ú©Ø§Ø ØªÚ“Ù„Ø§Ù‰ شي.
Ú©Ù‡ Ú…ÙˆÚ© د جنګ په ډګر Ú©Û ÙˆØ±Ú© شي يا په Ù†Ú–Ø¯Û Ú©Ø§Ø± پسي ولاړ شي او پسي لا درکه شي، دا د امام اØÙ…د رØÙ…Ù‡ الله په آند د هغو ØØ§Ù„اتو څخه دي Ú†Û Ø¯ مرګ خوا ÙŠÛ ØºØ§Ù„Ø¨Ù‡ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ په Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ ØØ§Ù„اتو Ú©Û Ø¯ څلورو کلونو څخه وروسته Ù…ÙŽÙْقÙود Ù…Ú“ Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
کوم ØØ§Ù„ات Ú†Û Ù¾Ù‡ هغه Ú©Û ØºØ§Ù„Ø¨Ø§ Ú…ÙˆÚ© نه هلاکيږي Ù„Ú©Ù‡ د تجارت او Ø³ÙŠØ§ØØª د پاره په Ø³ÙØ± تلل، په دا ډول ØØ§Ù„اتو Ú©Û Ø¯ امام اØÙ…د رØÙ…Ù‡ الله په آند موضوع د ØØ§Ú©Ù… او قاضي رايي او نظر ته سپارل Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ د اØÙ…د بن ØÙ†Ø¨Ù„ رØÙ…Ù‡ الله د Ø¨Ù„Û ÙˆÙŠÙ†Ø§ له Ù…Ø®Û Ù…ÙŽÙْقÙود د زÛÚ–ÛØ¯Ù†Û د Ù†ÛÙ¼Û Ú…Ø®Ù‡ نوي کلونه وروسته ميت Ú«Ú¼Ù„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
د Ù‡Ù…Ø¯Û Ù…Ø³Ø¦Ù„Û Ø§Ú“ÙˆÙ†Ø¯ زموږ ÚÙŠÙ†Û Ø§Ù…Ø§Ù…Ø§Ù† Ù„Ú©Ù‡ امام قهستاني رØÙ…Ù‡ الله وايي: Ú©Ù‡ د ضرورت له Ù…Ø®Û Ø¯ مالک او اØÙ…د رØÙ…هما الله د مذهب پر بنسټ ÙØªÙˆØ§ ورکول شي پروا نه کوي، خو Ú©Ù‡ د مالکي مذهب ØØ§Ú©Ù… لره قضيه ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ú©ÛØ¯Ù„اى شواى، بيا ØÙ†ÙÙŠ لره د بل مذهب په ړنا Ú©Û Ø¯ ÙØªÙˆØ§ ورکولو ضرورت نه ليدل Ú©ÙŠÚ–ÙŠØŒ ÚÚ©Ù‡ د مالکي مذهب د قاضي پرÛÚ©Ú“Ù‡ پر ØÙ†ÙÙŠ مذهب والا هم Ù†Ø§ÙØ° Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
د ميراث د تکميل اØÚ©Ø§Ù…
اول، د جنين (د مور په رØÙ… Ú©Û Ø¯ اولاد) ميراث :
د جنين ميراث په Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø´Ø±Ø·ÙˆÙ†Ùˆ ثابتيږي :
Û±- جنين به د مورث د ÙˆÙØ§Øª په وخت Ú©Û Ù…ÙˆØ¬ÙˆØ¯ وي .
Û²- جنين ژوندی پيدا شي Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم Ú…Ùˆ Ø¯Ù‚ÙŠÙ‚Û ÙˆÙŠ وژاړي يا ØØ±Ú©Øª ÙˆÚ©Ú“ÙŠ يا پرنجی او ØªÙ†ÙØ³ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ .
جنين يو نيول کيږي که څو؟
د اØÙ†Ø§ÙÙˆ Ù…ÙØªÛŒ به قول دا دی Ú†Û Ø¬Ù†ÙŠÙ† يو په نظر Ú©Û Ù†ÙŠÙˆÙ„ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ ÚÚ©Ù‡ د يو څخه زيات يو نادر ØØ§Ù„ت وي .
جاء ÙÛŒ Ùقه الاسلامي وادله :
Ø§Ù„Ù…ÙØªÙ‰ به عند الØÙ†Ùية وبه أخذ القانون ÙÙŠ مصر وسورية: أن يقدر ÙˆØ§ØØ¯Ø§Ù‹ Ùقط؛ لأنه الغالب المعتاد ÙÙŠ الØÙ…Ù„ØŒ وما زاد عن ÙˆØ§ØØ¯ØŒ Ùهو نادر.
په ميراث Ú©Û Ø¯ جنين برخه :
په ميراث Ú©Û Ø¯ جنين برخه مختل٠صورتونه لري کيدای شي وارث شي کيدای شي وارث نشي، کيدای شي نارينه وي، کيدای شي ÚšÚينه وي او کيدای شي Ù…Ú“ شي يا کيدای شي ژوندی وي .
Ú†Û Ù„Ø§Ù†Ø¯Û ØØ§Ù„تونه لري :
Û±- Ú©Ú†ÛØ±Û جنين Ù…ØØ¬Ø¨ وي نو نور وارثان به د ØªØ±Ú©Û Ø¯ تقسيم پر مهال هغه ته برخه او ØØµÙ‡ نه پرÛږدي ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ Ù…ØØ±ÙˆÙ… دی .
Û²- Ú©Ú†ÛØ±Û جنين يو له Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆØ§Ø±Ø«Ø§Ù†Ùˆ څخه وي او دده په ورثه Ú©Û Ú©ÙˆÙ… Ù…ØØ¬ÙˆØ¨ هم شامل وي نو ترکه به د جنين تر تولد Ù¾ÙˆØ±Û Ù…ØªÙˆÙ‚ÙÙ‡ وي Ú©Ú†ÛØ±Û جنين ژوندی تولد شي برخه به اخلي او Ú©Ù‡ Ù…Ú“ شو نو Ø¨Ø±Ø®Û ÛŒÛ Ù†ÙˆØ±Ùˆ ته Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
Û³- Ú©Ú†ÙŠØ±Û Ø¬Ù†ÙŠÙ† غير Ù…ØØ¬ÙˆØ¨ وي او همدارنګه د هغه نور ورثه هم غير Ù…ØØ¬ÙˆØ¨ وي نو د اØÙ†Ø§ÙÙˆ په نزد Ù…ÙØªÛŒ به قول Ú†Û Ù‚ÙˆÙ„ د ابو يوس٠رØÙ…Ù‡ الله دی دا دی Ú†Û: هغه لره به د يو ÚÙˆÛŒ او ÙŠÙˆÛ Ù„ÙˆØ± برخه پرÛښودل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ هر کومه Ú†Û Ù„ÙˆÙŠÙ‡ وي .
جاء ÙÙŠ الÙقه الاسلامي وادله :
ÙˆØ§Ù„Ù…ÙØªÙ‰ به عند الØÙ†Ùية رأي أبي ÙŠÙˆØ³ÙØŒÙˆÙ‡Ùˆ أن يوق٠له نصيب ابن ÙˆØ§ØØ¯ØŒ أو بنت ÙˆØ§ØØ¯Ø©ØŒ أيهما أكثر.
د جنين (ØÙ…Ù„) د ميراث وړلو Ú©ÙŠÙيت :
د جنين د پاره به د غوره ØØ§Ù„ت هر برخه Ú†Û Ú©Ù‡ د نارينه يا ÚšÚينه وي کومه Ú†Û Ø²ÙŠØ§ØªÙ‡ وي جنين ته ساتل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ú©Ú†ÛØ±Û Ù…Ú“ پيدا شو ØÙ‚ ÙŠÛ Ù†ÙˆØ±Ùˆ ته په ميراث Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ او Ú©Ú†ÛØ±Û ژوندی پيدا شو هغه به پر خپل ØÙ‚ سپارل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
د Ù…Ùقود (ورک شوي کس) ميراث :
Ù…Ùقود هغه کس ته وايي Ú†Û Ù„Ø§Ø¯Ø±Ú©Ù‡ او ورک وي د مرګ او ژوند ØØ§Ù„ ÙŠÛ Ù…Ø¹Ù„ÙˆÙ… نه وي او ÚØ§ÛŒ هم معلوم نه وي.
د Ù…Ùقود مليکت به پر خپل ÚØ§ÛŒ وي په هغه Ú©Û Ù‡ÙŠÚ… Ú…ÙˆÚ© هم تصر٠نشي کولای Ú…Ùˆ Ú†Û Ø¯ هغه د مرګ ÙŠØ¹Ù†Û ØØ§Ù„ معلوم شي .
د اØÙ†Ø§ÙÙˆ Ù…ÙØªÛŒ به قول دا دی Ú†Û Ú…Ùˆ ÙŠÛ Ù…Ø±Ú« يقيني نه شي يا په غالب ګمان د ښار د عر٠سره سم Ú†Û Ù¾Ù‡ څومره کلونو Ú©Û Ø¯ هغه ښار کوم ژوندی نه Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ دومره موده انتظار او يا دا مسئله د مسلمانانو په ØØ§Ú©Ù… او اسلامي ØÚ©ÙˆÙ…ت Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لري هغوی په Ø¯Û Ø§Ú“Ù‡ نظر او اجتهاد کوي او د Ù…ØµÙ„ØØª په خاطر په غالب ګمان Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¨Ù‡ ØÚ©Ù… کوي .
جاء ÙÙŠ Ùقه الاسلامي وادله :
ÙØ§Ù„Ù…ÙØªÙ‰ به عند الØÙ†Ùية: تÙويض الأمر إلى رأي Ø§Ù„ØØ§ÙƒÙ…ØŒ ينظر ويجتهد، ÙˆÙŠÙØ¹Ù„ ما يغلب على ظنه أنه Ø§Ù„Ù…ØµÙ„ØØ©ØŒ لإطلاق قول علي رضي الله عنه: «امرأة المÙقود امرأة ابتليت Ùلتصبر، لا ØªÙ†ÙƒØ ØØªÙ‰ يأتيها يقين موته»
د Ù…Ùقود د ميراث Ú©ÙŠÙيت :
Û±- Ú©Ù‡ Ù…Ùقود ټول وارثان ØØ¬Ø¨ کوي نو هيڅ Ú…ÙˆÚ© ميراث نه اخلي ټوله ترکه به Ù…Ùقود ته ساتل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ú…Ùˆ Ù¾ÙˆØ±Û Ú†Û Ø¯ هغه يقيني مرګ نه وي ثابت شوی.
Û²- Ú©Ù‡ Ù…Ùقود د نورو وارثانو سره په ميراث Ú©Û Ø´Ø±ÙŠÚ© وي وارثان ÙŠÛ Ú©ÙˆÙ„Ø§ÛŒ شي ترکه تقسيم Ú©Ú“ÙŠ او Ù…Ùقود ته د جنين په څير غوره برخه پرÛږدي .
د بندي ميراث :
هغه بندي Ú†Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯ÛŒ او ÚØ§ÛŒ ÙŠÛ Ù…Ø¹Ù„ÙˆÙ… دی د ميراث ØÚ©Ù… ÙŠÛ Ø¯ نورو مسلمانانو په څير دی بند او زندان د هغه ميراث ته Ú…Ù‡ نقصان نه رسوي .
ÙØÙƒÙ… الأسير ÙƒØÙƒÙ… سائر المسلمين ÙÙŠ الميراث مالم ÙŠÙØ§Ø±Ù‚ دينه (Ùقه الاسلامي وادله) .
د خنثی مشکل (نرښÚÙŠ) ميراث :
نر ÚšÚÙˆÚ©Û Ø¯ÙˆÙ‡ ډوله دی يو خنثی غير مشکل او بل خنثی مشکل دی .
خنثی غير مشکل: هغه نرښÚÛ Ø¯ÛŒ Ú†Û Ø¯ نارينه او ÚšÚÙ†Û Ø¯ÙˆØ§Ú“Ù‡ Ø¢Ù„Û Ù„Ø±ÙŠ مګر Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆÙŠ Ú†Û Ù†Ø§Ø±ÙŠÙ†Ù‡ توب طر٠يا ÚšÚينه توب Ø·Ø±Ù ÙŠÛ ØºØ§Ù„Ø¨ وي مثلاً يو نرښÚÛŒ Ú–ÛØ±Ù‡ لري يا د ÚšÚينه Ø¢Ù„Û Ú…Ø®Ù‡ د هغه نارينه آله قوي او زيات وي نو په هغه Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ نارينه ØÚ©Ù… Ú©ÙŠÚ–ÙŠ مګر Ú©Ù‡ د ÚšÚينه توب Ø·Ø±Ù ÙŠÛ Ù‚ÙˆÙŠ وي د ÚšÚينه ØÚ©Ù… ÙˆØ±Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ú©ÙŠÚ–ÙŠ.
خنثی مشکل: هغه دی Ú†Û Ù†Ø§Ø±ÙŠÙ†Ù‡ توب او ÚšÚينه توب ÙØ±Ù‚ بلکل مشکل وي Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆÙŠ Ú†Û Ù¾Ù‡ عين وخت Ú©Û Ù‡Ù… Ú–ÛØ±Ù‡ لري او هم ØÙŠØ¶ Ù¾Ø±Û Ø±Ø§ÚÙŠØŒ يا Ú–ÛØ±Ù‡ لري او همدارنګه د ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ شان تي هم لري Ú†Û Ø¯ نارينه او ÚšÚينه ÙØ±Ù‚ ÙŠÛ Ù…Ø´Ú©Ù„ وي Ø¯Û ØªÙ‡ خنثی مشکل وايي :
د خنثی مشکل د ميراث په اړه د اØÙ†Ø§ÙÙˆ Ù…ÙØªÛŒ به قول دا دی Ú†Û: هغه ته به د نارينه توب او ÚšÚينه توب د برخو څخه کمه برخه ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
مذهب الØÙ†Ùية Ø§Ù„Ù…ÙØªÙ‰ به: يعطى أقل النصيبين أو أسوأ Ø§Ù„ØØ§Ù„ين من ÙØ±Ø¶ ذكورته أو أنوثته (Ùقه الاسلامي وادله) .
د ولد زنا، لعان او لقيط ميراث :
ولد زنا او لعان Ú†Û Ø¯ قاضي د ÙÙŠØµÙ„Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ ثابت شي نسب ÙŠÛ Ù…Ø¹Ù„ÙˆÙ… نه وي Ø¨Ù„Ú©Û ØØ±Ø§Ù…ÙŠ او رومونی وي .
ØØ±Ø§Ù…ÙŠ د زناکار څخه ميراث نه ÙˆÚ“ÙŠ Ø¨Ù„Ú©Û Ùقط د Ø®Ù¾Ù„Û Ù…ÙˆØ± څخه ميراث اخلي .
لقيط (ورک شوي نا بالغ ماشوم):
لقيط په لغت Ú©Û Ù‡ØºÙ‡ ورک شوي ماشوم ته وايي Ú†Û Ø®Ù¾Ù„ والدين نه پيژني .
او د شريعت په Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ú©Û Ù„Ù‚ÙŠØ· ژوندی Ø·ÙÙ„ او ماشوم ته وايي Ú†Û Ø§Ù‡Ù„ ÙŠÛ Ø¯ Ùقر او يا د زنا د تهمت څخه د ÙØ±Ø§Ø± په وجه پرÛÚšÛŒ وي (Ø§Ù„Ø¯Ø±Ø§Ù„Ù…Ø®ØªØ§Ø±Ø¹Ù„Ù‰Ø±Ø¯Ø§Ù„Ù…ØØªØ§Ø±Û³ / Û³Û±Û´).
Ú©Ù‡ لقيط Ù…Ú“ شي او وارث ÙŠÛ Ú…Ø±Ú«Ù†Ø¯ نه وي او Ú…Ù‡ ميراث ورڅخه Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙŠ هغه به بيت المال ته سپارل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
د غرق (ډوب) شويو او تباه شويو کسانو ميراث :
Ú©Ú†ÛØ±Û Ú…Ùˆ کسان يا يوه Ú©ÙˆØ±Ù†Û Ù¾Ù‡ اور Ú©Û ÙˆØ³ÙˆÚÙŠ يا په اوبو Ú©Û ØºØ±Ù‚ یا ډوب شي يا په جنګ Ú©Û Ù…Ú“Ù‡ شي يا په زلزله او نورو طبیعي Ø¢ÙØ§ØªÙˆ Ú©Û ØªØ¨Ø§Ù‡ شي نو د هغوی ميراث صورتونه په Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ دي :
Û±- هر Ú…ÙˆÚ© Ú†Û Ú˜ÙˆÙ†Ø¯ÙŠ Ù¾Ø§ØªÛ Ø¯ÙŠ د ÙˆÙØ§Øª شويو کسانو ميراث ÙˆÚ“ÙŠ .
Û²- Ú©Ù‡ Ú†ÛØ±Û د دغه کسان يو پر بل Ù¾Ø³Û ÙˆÙØ§Øª شي ØØªÛŒ Ú©Ù‡ Ú…Ùˆ Ø¯Ù‚ÙŠÙ‚Û ÙŠØ§ ساعته وروسته هم وي Ú…ÙˆÚ© Ú†Û Ù…Ø®Ú©Û Ù…Ú“Ù‡ شوي د هغه ميراث هغوی ته Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ Ú†Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ ÙˆÙØ§Øª شوي وي .
مثلاً Ú©Ù‡ يوه ÚšÚÙ‡ Ù…Ú“Ù‡ شي او Ú…Ùˆ Ø¯Ù‚ÙŠÙ‚Û ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÙ‡ د هغه لور Ù…Ú“Ù‡ شي او خاوند ÙŠÛ Ù¾Ø§ØªÛ Ø´ÙŠ Ú†Û Ù„Ù‡ يو طر٠څخه پلار او له بل طر٠څخه خاوند د دواړو ميراث ÙˆÚ“ÙŠ .
Û³- Ú©Ú†ÙŠØ±Û Ø¯Ø§ څرګنده نه وي Ú†Û Ú©ÙˆÙ… کس Ù…Ø®Ú©Û Ù…Ú“ شوی دی نو هيڅوک هم د بل څخه ميراث نشي وړلای Ø¨Ù„Ú©Û Ù‡Ø± يو به خپله خپله ØØµÙ‡ اخلي.
خلع:
تعريÙ: خلع په لغت Ú©Û Ù„Ø±Û Ú©ÙˆÙ„Ùˆ او له مينÚÙ‡ وړلو ته وايي او په Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ú©Û Ù¾Ù‡ مواÙقت سره د Ù†Ú©Ø§Ø Ø¯ ملکيت له مينÚÙ‡ وړلو ته خلع وايي .
Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†Û Ø¯ نارينه د پاره د سخت مجبوريت پر مهال د طلاق اجازت شته Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم طلاق الله (جل جلا له) ته په ټولو ØÙ„الو څيزونو Ú©Û Ø¨Ø¯ څيز دی لیکن اسلامي شريعت د سخت مجبوريت په وخت Ú©Û Ù‡ØºÙ‡ جايز Ú©Ú“ÛŒ دی، دغه شان د ÚšÚÛ Ø¯ پاره هم د سخت مجبوريت او تکلي٠په وخت د خلع اجازت شته، لیکن Ú©Ù‡ ÚšÚÙ‡ بغير د Ú…Ù‡ مجبوريت، تکلي٠او کوم عذر پرته Ù‡Ø³Û Ø¯ خواهش او مزو پر بنا طلاق غواړي کوم Ú†Û Ù¾Ù‡ نني عصر Ú©Û Ø¯Ø§ وباء Ú«Ú‰Ù‡ ده او ØØ§Ú©Ù… وضعي او سیکولر ØÚ©ÙˆÙ…تونه Ø¯Û ÙØ³Ø§Ø¯ ته Ù„Ø§Ø±Û Ù‡ÙˆØ§Ø±ÙˆÙŠ نو د Ø¯Ø§Ø³Û ÚšÚÙˆ د پاره د سخت وعيد خبرداری ورکړی دی .
جناب رسول الله صلی الله عليه وسلم ÙØ±Ù…ايلي دي :
ايما امرأة سألت زوجها طلاقاً من غير بأس ÙØØ±Ø§Ù… عليها Ø±Ø§Ø¦ØØ© الجنة. (الترمذي، ابن ماجه، ØØ§Ú©Ù… Ùˆ ØµØØÙ‡ ابن خذيمة).
ژباړه: Ú©ÙˆÙ…Û ÚšÚÛ Ú†Û Ø¨ØºÙŠØ± د Ú…Ù‡ سخت تکلي٠يا Ú…Ù‡ خاص ÙˆØ¬Ù‡Û Ø·Ù„Ø§Ù‚ وغوښتلو په Ù‡ØºÛ Ø¯ جنت بوي ØØ±Ø§Ù… دی .
او همدارنګه ÙØ±Ù…ايي: المختلعات٠هنَّ المناÙقاتÙ. (الترمذي ØµØØÙ‡ الألباني Û±Û±Û¸Û¶).
ژباړه: Ú©ÙˆÙ…Û ÚšÚÛ Ú†Û Ø¨ØºÙŠØ± د Ú…Ù‡ ضرورت نه خلع غواړي هغه په ØÙ‚يقت مناÙÙ‚Û Ø¯ÙŠ.
قرآنکريم د خلع ØØ¯ÙˆØ¯ او شرائط Ø¯Ø§Ø³Û Ø¨ÙŠØ§Ù† Ú©Ú“ÙŠ دي :
وَلاَ ÙŠÙŽØÙلّ٠لَكÙمْ Ø£ÙŽÙ† ØªÙŽØ£Ù’Ø®ÙØ°Ùواْ Ù…Ùمَّا آتَيْتÙÙ…ÙوهÙنَّ شَيْئًا Ø¥Ùلاَّ Ø£ÙŽÙ† يَخَاÙَا أَلاَّ ÙŠÙÙ‚Ùيمَا ØÙدÙودَ اللّه٠ÙÙŽØ¥Ùنْ Ø®ÙÙْتÙمْ أَلاَّ ÙŠÙÙ‚Ùيمَا ØÙدÙودَ اللّه٠Ùَلاَ جÙنَاØÙŽ Ø¹ÙŽÙ„ÙŽÙŠÙ’Ù‡Ùمَا ÙÙيمَا اÙْتَدَتْ بÙÙ‡Ù (البقره Û²Û²Û¹).
ژباړه: او ØªØ§Ø³Û ØªÙ‡ جواز نه لري Ú†Û Ù„Ù‡ Ø®Ù¾Ù„Û ÚšÚÛ Ú…Ø®Ù‡ د هغه مال Ú…Ù‡ برخه بيرته واخلي Ú†Û Ø¯ Ù†Ú©Ø§Ø ØªÚ“Ù„Ùˆ په وخت Ú©Û Ù…Ùˆ ورکړی وي. خو د اخيستلو ÙŠÛ Ú…Ù‡ باک نشته Ú©Ù‡ دواړه ډاريږي Ú†Û Ù†ÙˆØ± په Ú«Ú‰ ژوند Ú©Û Ø¯ الله ØØ¯ÙˆØ¯ نشي پوره کولای، نو Ú©Ù‡ ØªØ§Ø³Û Ú‰Ø§Ø±ÙŠØ¯Ù„ÛŒ Ú†Û Ø¯ÙˆÛŒ دواړه به د الله ØØ¯ÙˆØ¯ پوره نه کړای شي پر دواړو ګناه نشته Ú†Û ÚšÚÙ‡ Ú…Ù‡ مال د طلاق په بدل Ú©Û Ù…ÙŠÚ“Ù‡ ته ورکړي .
په پورته آیت Ø´Ø±ÙŠÙ Ú©Û Ø¯ خلع د پاره Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ù‡Ø¯Ø§ÙŠØ§Øª او شرايط بيان شوي دي :
Û±- ÚšÚÙ‡ خلع په هغه صورت Ú©Û Ø§Ø®ÙŠØ³ØªÙ„Ø§ÛŒ شي Ú†Û Ú©Ù„Ù‡ Ø¯Ø¯Û ÙˆÙŠØ±Ù‡ وي Ú†Û Ø¯ Ù†Ú©Ø§Ø Ø³Ø§ØªÙ„Ùˆ په صورت Ú©Û Ø¯ الله تعالی قائم Ú©Ú“ÙŠ ØØ¯ÙˆØ¯ نه ساتل Ú©ÙŠÚ–ÙŠ .
Û²- ÚšÚÙ‡ به خاوند ته د هغه په بدل Ú©Û Ú…Ù‡ مهر او يا Ú…Ù‡ مال ورکوي .
Û³- دريم شرط دادی Ú†Û Ø¯ÙˆØ§Ú“Ù‡ به راضي وي، Ú©Ù‡ خاوند نه راضي Ú©ÙŠÚ–ÙŠ نو خلع نه صØÙŠØ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ خو ÚšÚÛ ØªÙ‡ شريعت دا ØÙ‚ ورکړی Ú†Û Ø®Ø§ÙˆÙ†Ø¯ د اسلامي Ù…ØÚ©Ù…Û ÙŠØ§ د مسلمانانو د Ø¬Ø±Ú«Û Ù„Ù‡ Ù„Ø§Ø±Û Ø±Ø§Ø¶ÙŠ Ú©Ú“ÙŠ .
د خلع په بدل Ú©Û Ø¯ مال اخيستل :
د امام ابوØÙ†ÙŠÙÙ‡ په نزد Ú©Ù‡ سرغړاوی د ÚšÚÛ Ù„Ù‡ خوا وو نو د هغه څخه زيات اخيستل کوم Ú†Û ÚšÚÛ Ø±Ø§ÙˆÚ“ÙŠ وي اخيستل ÙŠÛ Ù…Ú©Ø±ÙˆÙ‡ دي په دليل د دغه ØØ¯ÙŠØ« شريÙ: د قيس بن ثابت ÚšÚÛ Ø¯ Ú…Ù‡ تکلي٠په وجه رسول الله صلی الله عليه وسلم ته د خلع عرض ÙˆÚ©Ú“ØŒ رسول الله صلی الله عليه وسلم Ù‡ØºÛ ØªÙ‡ ÙˆÙØ±Ù…ايل: أتردين إليه ØØ¯ÙŠÙ‚ته؟ Ùقالت: نعم Ùˆ زيادة، Ùقال صلّى الله عليه وسلم: أما الزيادة Ùلا.
يعنÛ: آيا هغه ته باغچه بيرته ÙˆØ±Ú©ÙˆÛØŸ Ùˆ ÙŠÛ ÙˆÙŠÙ„: هو او د زيادت په اړه ستاسو Ú…Ù‡ نظر دی؟، رسول الله صلی الله عليه وسلم ÙˆÙØ±Ù…ايل: زيادت نشته .
او Ú©Ù‡ سرغوړاوی په سړي Ú©Û ÙˆÙŠ نو بيا د ÚšÚÛ Ú…Ø®Ù‡ مال اخيستل په Ø§ØªÙØ§Ù‚ د Ùقهاء مکروه دي په دليل د دغه قول د الله تعالی: [وإن أردتم استبدال زوج مكان زوج، وآتيتم Ø¥ØØ¯Ø§Ù‡Ù† قنطاراً Ùلا تأخذوا منه شيئاً، أتأخذونه بهتاناً وإثماً مبيناً] (النساء:Û²Û°).
ژباړه: او Ú©Ù‡ ØªØ§Ø³Û ØºÙˆÚšØªÙ„ Ú†Û Ø¯ ÙŠÙˆÛ ÚšÚÛ Ù¾Ø± ÚØ§ÛŒ بله ÚšÚÙ‡ وکړئ نو Ú©Ù‡ Ù‡ØºÛ ØªÙ‡ مو ډير زيات مال ورکړی هم وي هيڅ Ø´ÛŒ ØªØ±Û Ø¨ÙŠØ±ØªÙ‡ مه اخلئ. آيا ØªØ§Ø³Û Ù…Ø§Ù„ په Ù¼Ú«Û Ø§Ùˆ په ښکاره ګناه کولو سره اخلئ .
او Ú©Ù‡ خاوند ÚšÚÙ‡ خلع ته اړ کوي د Ù‡ØºÛ Ø³Ø±Ù‡ بد سلوک کوي د امام ابوØÙ†ÙŠÙه، امام اØÙ…د او امام Ø´Ø§ÙØ¹Û په نزد د Ù‡ØºÛ Ú…Ø®Ù‡ د Ú…Ù‡ شي اخيستل جواز نه لري په دليل د دغه قول د الله تعالی: [ولا تمسكوهن ضراراً لتعتدوا] (البقرة:Û²Û³Û±).
ژباړه: او د ضرر رسولو په تکل Ú†Û ØªÙŠØ±Û Ø¨Ù‡ Ù¾Ø±Û ÙˆÚ©Ú“Ø¦ له ÚØ§Ù†Ù‡ سره ÙŠÛ Ù…Ù‡ ساتئ .
او ÙØ±Ù…ايي: [ولا تعضÙلوهن لتذهبوا ببعض ما آتيتموهن] (النساء:Û±Û¹).
ژباړه: او نه دا Ú†Û Ú«ÙˆÙ†Ø¯Û ÚšÚÛ Ù„Ù‡ بل واده څخه ÙˆÚنډوئ تر Ú…Ùˆ ÚÙŠÙ†Û Ù‡ØºÙ‡ مال Ú†Û ØªØ§Ø³Û ÙˆØ±Ú©Ú“ÛŒ دی بيرته ØªØ±Û ÙˆØ§Ø®Ù„Ø¦. ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯Ø§ ضرر دی چاته ضرر رسول ØØ±Ø§Ù… دي «لا ضرر ولا ضرار».
(Ùقه الاسلامي وادله – خلع، موسوعة الÙقهية Û±Û¹/۲۵۸، بدائع Û³/Û±ÛµÛ² ).
د ÚšÚÛ Ù†Ùقه نه ورکول او Ù¼Ú«ÙŠ کول
د ÚšÚÛ Ù†Ùقه پر خاوند واجب ده .
لقوله Ø³Ø¨ØØ§Ù†Ù‡ وتعالی: [وعلى المولود له رزقهن وكسوتهن بالمعروÙ] (البقرة:Û²Û³Û³).
يعنÛ: په Ø¯Û ØµÙˆØ±Øª Ú©Û Ø¨Ù‡ د ماشوم پلار په ÚšÙ‡ توګه هغوی (مور او ماشوم ) ته په ÚšÙ‡ توګه خواړه او Ø¬Ø§Ù…Û ÙˆØ±Ú©ÙˆÙŠ .
ÚšÚÙ‡ Ú†Û Ú©Ù„Ù‡ سرپرست ولري د Ù†ÙÙ‚Û Ø§Ùˆ کار کولو هيڅ مسئوليت نلري او ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ مختلط Ø¯ÙØªØ± او مختلط (Ú†Û Ù†Ø§Ø±ÙŠÙ†Ù‡ او ÚšÚÛ Ù¾Ú©Û Ú«Ú‰ وي) کار کول هيڅ جواز نلري .
Ú©Ù‡ خاوند Ù‡Ù…Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆÙŠ Ù„Ú©Ù‡ په پورته بيان Ú©Û Ù‡ØºÙ‡ د ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ ØÙ‚ Ú©Û Ø¸Ù„Ù… کوي، دا د زوجينو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙŠÙˆ مشکل او اختلا٠دی قرآنکريم د زوجينو ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø¯ مشکل د ØÙ„ لاره Ø¯Ø§Ø³Û ÚšÙˆÙ„Û Ø¯Ù‡ .
ÙˆÙŽØ¥Ùنْ Ø®ÙÙْتÙمْ Ø´Ùقَاقَ بَيْنÙÙ‡Ùمَا ÙَابْعَثÙوا ØÙŽÙƒÙŽÙ…ًا Ù…Ùنْ أَهْلÙÙ‡Ù ÙˆÙŽØÙŽÙƒÙŽÙ…ًا Ù…Ùنْ أَهْلÙهَا Ø¥Ùنْ ÙŠÙØ±Ùيدَا Ø¥ÙØµÙ’لَاØÙ‹Ø§ ÙŠÙÙˆÙŽÙÙ‘Ùق٠اللَّه٠بَيْنَهÙمَا Ø¥Ùنَّ اللَّهَ كَانَ عَلÙيمًا خَبÙيرًا (النساء Û³Ûµ).
ژباړه: Ú©Ù‡ په ØªØ§Ø³Û Ú©Û Ø¯ سختو Ø§Ø®ØªÙ„Ø§ÙØ§ØªÙˆ ويره وي (نو دهغه مخینوی دا دی) Ú†Ù‡ وليږئ يو د Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©Ø³ د خاند د طر٠نه او يو د Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©Ø³ د ÚšÚÛ Ù„Ù‡ طرÙÙ‡ Ú©Ù‡ دا دواړه Ø§ØµÙ„Ø§Ø ØºÙˆØ§Ú“ÙŠ (يعنی د ÙÙŠØµÙ„Û Ú©ÙˆÙ„Ùˆ اهليت ولري) نو الله تعالی به په دواړو Ú©Û Ø¶Ø±ÙˆØ± د مواÙقت توÙيق پيدا Ú©Ú“ÙŠ الله تعالی عليم او خبير دی .
يعنÛ: ته مو د Ø®Ù¾Ù„Û Ù¾Ù„Ø§Ø±Ú«Ù†Û Ø§Ùˆ همدارنګه Ø®Ø³Ø±Ú«Ù†Û Ú…Ø®Ù‡ يو يو يا دوه دوه کسان Ú†Û Ø¯ Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø§Ù‡Ù„ÙŠØª ولري انتخاب او دوی د دغه مشکل په اړه Ø§ØµÙ„Ø§Ø ÙˆÚ©Ú“ÙŠ .
الله تعالی به ان شاء الله ستاسو په Ù…Ù†Ú Ú©Û Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø±Ø§ÙˆÙ„ÙŠ .
د اØÙ†Ø§ÙÙˆ په نزد د Ù†ÙÙ‚Û Ù¾Ù‡ صورت Ú©Û Ø¯ ضرر، ظلم او پرته له عذر د ÚšÚÛ Ú…Ø®Ù‡ مخ اړولو Ú©Û ØªÙØ±ÙŠÙ‚ نشته ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯Ø§ مشکلات په Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø§Ùˆ تأديب ØÙ„ کيدای شي د اسلامي Ù…ØÚ©Ù…Û Ù„Ø®ÙˆØ§ دغه کس ته تأديب ورکول Ú©ÙŠÚ–ÙŠ تر Ú…Ùˆ د تيري څخه لاس واخلي .
لم يجز الØÙ†Ùية ÙˆØ§Ù„Ø´Ø§ÙØ¹ÙŠØ© والØÙ†Ø§Ø¨Ù„Ø© Ø§Ù„ØªÙØ±ÙŠÙ‚ للشقاق أو للضرر مهما كان شديداً؛ لأن Ø¯ÙØ¹ الضرر عن الزوجة يمكن بغير الطلاق، عن طريق Ø±ÙØ¹ الأمر إلى القاضي، والØÙƒÙ… على الرجل بالتأديب ØØªÙ‰ يرجع عن الإضرار بها (Ùقه اسلامي وادله).
خلع او ØªÙØ±ÙŠÙ‚ ÙŠÙˆØ§Ø²Û Ø¯ اسلامي Ù…ØÚ©Ù…Û ÙŠØ§ Ú©Ù‡ اسلامي Ù…ØÚ©Ù…Ù‡ نه وي د يو عادل او مجاهد جماعت لخوا تر سره Ú©ÙŠÚ–ÙŠ په هيڅ صورت Ú©Û ÚšÚÙ‡ پر خپل سر دا کار نشي کولای، خو Ú©Ù‡ دا کار ÙˆÚ©Ú“ÙŠ د اسلامي شريعت پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¨ØºØ§ÙˆØª دی .
د خاوند د Ø§Ø¬Ø§Ø²Û Ù¾Ø±ØªÙ‡ صدقه ورکول
اول – د خاوند د مال څخه صدقه ورکول.
د خاوند د Ø§Ø¬Ø§Ø²Û Ù¾Ø±ØªÙ‡ جايز نده مګر دا Ú†Û Ú©ÙˆÙ… Ø´ÛŒ وي او زيات نقصان Ù¾Ú©Û Ù†Ù‡ وي Ù„Ú©Ù‡: Ù„Ú– Ú‰ÙˆÚ‰ÛØŒ Ú…Ù‡ د څښاک Ø´ÛŒ او Ù„Ú– Ù¾ÛŒØ³Û Ù„Ú©Ù‡ Ú…Ù†Ú«Ù‡ Ú†Û Ù¾Ù‡ صØÙŠØÙŠÙ†Ùˆ Ú©Û Ø¯ Ø¹Ø§ÙŠØ´Û Ø±Ø¶ÛŒ الله عنها څخه روايت شوی دی Ú†Û :
إذا أنÙقت المرأة من بيت زوجها غير Ù…ÙØ³Ø¯Ø©ØŒ كان لها أجرها ولزوجها مثل ذلك .
ژباړه: کله Ú†Û ÚšÚÙ‡ د خپل خاوند د کور او مال څخه ورکړي Ø¯Ø§Ø³Û ØºÙŠØ± Ù…ÙØ³Ø¯Ù‡ (آسانه او Ø¨Û Ø¶Ø±Ø± وي) Ù‡ØºÛ Ù„Ø±Ù‡ اجر دی او د Ù‡ØºÛ Ø¯ خاوند د پاره په مثل د Ù‡ØºÛ Ø§Ø¬Ø± دی .
دوهم – د خپل مال څخه صدقه ورکول :
اول قول دا دی Ú†Û: د خاوند د Ø§Ø¬Ø§Ø²Û Ù¾Ø±ØªÙ‡ به هبه او صدقه نه ورکوي دليل ÙŠÛ Ø¯Ø§ ØØ¯ÙŠØ« دی:
لا يجوز للمرأة أمر ÙÙŠ مالها إذا ملك زوجها عصمتها (Ø£ØÙ…د، Ø§Ù„ØØ§ÙƒÙ… اوالنسائي).
کله Ú†Û ÚšÚÙ‡ خاوند ÙˆÚ©Ú“ÙŠ Ù‡ØºÛ ØªÙ‡ جايز نه ده Ú†Û Ù„Ù‡ خپل مال څخه هديه ورکړي مګر د خاوند په اجازه
دوهم قول دا دی Ú†Û :د Ø¯Ø±ÙŠÙ…Û ØØµÛ څخه به زياته صدقه نه ورکوي (مالکيه) .
دريم قول – د جمهورو قول (الØÙ†Ùية ÙˆØ§Ù„Ø´Ø§ÙØ¹ÙŠØ© والØÙ†Ø§Ø¨Ù„Ø©) دا دی Ú†Û ÚšÚÛ ØªÙ‡ د خاوند د Ø§Ø¬Ø§Ø²Û Ù¾Ø±ØªÙ‡ تصر٠پخپل مال Ú©Û Ú©ÙˆÙ„ جايز دي د جمهورو قول دا ØØ¯ÙŠØ« دی :
عَن٠ابْن٠عَبَّاس٠رَضÙÙŠÙŽ الله عَنْهÙمَا: أَنَّ رَسÙولَ اللَّه٠صلی الله عليه وسلم خَرَجَ وَمَعَه٠بÙلالٌ، Ùَظَنَّ أَنَّه٠لَمْ ÙŠÙØ³Ù’Ù…ÙØ¹Ù Ø§Ù„Ù†Ù‘ÙØ³ÙŽØ§Ø¡ÙŽ ÙَوَعَظَهÙنَّ وَأَمَرَهÙنَّ Ø¨ÙØ§Ù„ØµÙ‘ÙŽØ¯ÙŽÙ‚ÙŽØ©ÙØŒ Ùَجَعَلَت٠الْمَرْأَة٠تÙلْقÙÙŠ Ø§Ù„Ù’Ù‚ÙØ±Ù’Ø·ÙŽ وَالْخَاتَمَ، وَبÙلالٌ ÙŠÙŽØ£Ù’Ø®ÙØ°Ù ÙÙÙŠ طَرَÙ٠ثَوْبÙÙ‡Ù. (بخارى: Û¹Û¸).
ژباړه :ابن عباس رضی الله عنه روايت کوي: رسول الله صلی الله عليه وسلم د بلال رضی الله عنه سره د جومات څخه بهر شو او ګمان ÛŒÛ ÙˆÚ©Ú“ Ú†Û ÚšÚÙˆ به د هغه وعظ او ارشاد نه وي اوريدلی. نو هغوی ته ÙŠÛ ÙˆØ¹Ø¸ ÙˆÚ©Ú“ او هغوی ته ÙŠÛ Ø¯ ØµØ¯Ù‚Û ÙˆØ±Ú©ÙˆÙ„Ùˆ امر ÙˆÚ©Ú“ØŒ ÚšÚÙˆ د لښتيو او ګوتمیو په ايستلو شروع ÙˆÚ©Ú“Ù‡ او بلال رضی الله عنه هغه په خپل لمن Ú©Û Ø¬Ù…Ø¹ Ú©ÙˆÙ„Û .
جناب نبی کريم صلی الله عليه وسلم ÚšÚÙˆ ته په صدقه کولو ØÚ©Ù… Ú©Ú“ÛŒ دی Ú©Ù‡ د ÚšÚÛ Ø³Ø±Ù‡ مال نه وي د Ù‡ØºÛ Ø®Ø§ÙˆÙ†Ø¯ ته ښايي Ú†Û Ù‡ØºÛ ØªÙ‡ Ú…Ù‡ مال د ØµØ¯Ù‚Û Ø¯ پاره ورکړي Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø¯Û Ú©Û Ù‡Ù… ÚšÚÛ Ø§Ùˆ هم خاوند دواړو ته اجر دی.
د میراث نه ویش او مستØÙ‚ین له میراث څخه Ù…ØØ±ÙˆÙ…ول Ú‰ÛØ± خطرناک اړخونه لري Ú†Û Ø¨Ø¹Ø¶Û ÛŒÛ Ù¾Ù‡ Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ دي:
Û±: میراث د قرآن او سنت مطابق نه ویشل او د نورو وارثینو ØÙ‚ خوړل د Ú©ÙØ§Ø±ÙˆØŒ یهودو، نصاراو او هندوانو کار دی.
Û²: میراث په شرعي طریقه نه ÙˆÛØ´Ù„ د الله تعالی او د رسول الله صلی الله علیه علیه وسلم Ù†Ø§ÙØ±Ù…اني ده ــ دا ØµØ±ÛŒØ ÙØ³Ù‚ ده لهذا Ø¯Ø§Ø³Û Ú©Ø³ ÙØ§Ø³Ù‚ دی ــ په ÚØ§Ù†Ú«Ú“ÙŠ ډول په کلونو کلونو په Ø¯Ø§Ø³Û Ú©Ø§Ø± Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ù¼ÛŒÙ†Ú«Ø§Ø± کول او توبه نه ایستل خو نوره هم ستره ګناه ده او له الله تعالی څخه بغاوت هم ده.
Û³: د میراث خورو ØÙ‚ خوړول ظلم ده او دا کس ظالم دی کچیرته وارث Ù¾Ø®Ù¾Ù„Û Ù‚Ø¨Ø¶Û Ø§Ùˆ تØÙˆÛŒÙ„ Ú©Û ÙˆØ§Ø®Ù„Û Ø§Ùˆ بیا کوم طاقتور وارث واخلي (په زور) نو دا غصب ده، Ø¯Ø¯Û Ú«Ù†Ø§Ù‡ نوره هم Ú‰ÛØ±Ù‡ ده.
Û´: په میراث قبضه کولو والا کس Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¨Ù‡ د میراث مال پور وي ــ ا Ùˆ د پور واجب الادا به هم وي ــ Ú©Ù‡ Ú…ÙˆÚ© ÛŒÛ Ù¾Ù‡ Ø¯Û Ø¯Ù†ÛŒØ§ Ú©Û Ù†Ù‡ ادا کوي نو آخرت Ú©Û Ø¨Ù‡ ÛŒÛ Ù„Ø§Ø²Ù…Ø§Ù‹ ادا کوي.
Ûµ: Ø¯Ø§Ø³Û Ù…Ø§Ù„ Ú†Û Ø¯ میراث مال هم Ù¾Ú©Û Ø´Ø§Ù…Ù„ وي Ø¯Ø¯Û ØµØ¯Ù‚Ù‡ او خیرات کول او د تقرب په بڼه Ù†Ùقه کول، ØØ¬ او عمره کول Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم د ÙØªÙˆÛ په Ù„ØØ§Ø¸ سره جائز دي او له Ø¯Û Ø³Ø±Ù‡ د ØØ¬ ÙØ±ÛŒØ¶Ù‡ هم کیږي لیکن ثواب به Ù¾Ú©Û Ù†Ù‡ وي Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ الله تعالی پاک او طیب مال خوښوي.
Û¶: هغه Ú…ÙˆÚ© Ú†Û Ø¯ میراث مال خوري د هغه دعا نه قبلیږي.
Û·: میراث د شریعت مطابق نه ÙˆÛØ´Ù„Ùˆ والا دوزخ ته درومي.
Û¸: هغه Ú…ÙˆÚ© Ú†Û Ø¯ میراث مال خوري نو ØÙ‚دار وارث هغه ته ښیرا کوي.
Û¹: میراث مستØÙ‚ینو ته نه ورکولو والا ØÙ‚وق العباد پایمالونکی او مجرم دی.
په اسلام Ú©Û Ø¯ کونډو ØÙ‚وق:
بل دا Ú†Û Ú©ÙˆÙ†Ù€Ù€Ù€Ú‰Ù‡ Ø¨Û Ù„Ù‡ رضایته د میراث په Ø´Ú©Ù„ Ú©Û Ù¾Ù‡ Ù†Ù€Ù€Ù€Ú©Ø§Ø Ú©ÙˆÙ„ دي، دا هغه ظلم ده کـــوم Ú†Ù€Û Ø¯ جاهلیت په دور Ú©Û Ù…Ø´Ø±Ú©Ø§Ù†Ùˆ له ÚšÚÙˆ سره کول الله تعالی ï·» Ù¾Ø¯Û Ù‡Ú©Ù„Ù‡ Ø¯Ø§Ø³Û ÙØ±Ù…ايي: (لایØÙ„ ان ترثو االنساء کرها) نه دي ØÙ„ال تاسو لره دا Ú†Û Ù¾Ù‡ میراث Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û ÙˆÚ“ÙŠ ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ زور او Úواک سره، Ø¯Ø¯Û Ø¢ÛŒØª په Ù†ÙØ³ÛŒØ± Ú©Û ØªÙØ§Ø³ÛŒØ± لیکي Ú†Ù€Û Ø¯ جاهلیت په زمانه Ú©Û Ø¯ ØØ¶Ø±Øª نبي کریم ï·º تر بعثت مخته Ú†Ù€Û Ø´Ø±Ú© او ÙˆØØ´Øª ؤ، Ú†Ù€Û Ú©Ù„Ù‡ به د ÛŒÙˆÛ ÚšÚÛ Ù…ÛŒÚ“Ù‡ (خاوند) Ù…Ú“ شو د هغه د Ù…Ú“ÙŠ وارثانو به دده دغه کونډه ÚšÚÙ‡ Ú©Ù‡ به ÛŒÛ Ø²Ú“Ù‡ غوښته ور سره به ÙŠÛ Ù¾Ø®Ù¾Ù„Ù‡ Ù†Ú©Ø§Ø Ú©Ù€Ù€ÙˆÙ„Ù‡ او Ú©Ù‡ به ÙŠÛ Ù¾Ø®Ù¾Ù„Ù‡ Ù†Ú©Ø§Ø Ù†Ù‡ ور سره کوله بل ته به ÙŠÛ Ù¾Ù‡ Ù†Ú©Ø§Ø ÙˆØ±Ú©Ù€Ù€Ù€ÙˆÙ„Ù‡ او Ù¾Ø¯Û Ú©Û Ø¨Ù‡ Ø¯Ø¯Û Ø±Ø¶Ø§ÛŒØª او خوښــي ته اعتــــبار نه وو او کــله به ÛŒÛ Ú†Ù€Û Ù†Ù‡ پخپله زړه غوښــــته Ú†Ù€Û ÙˆØ± سره Ù†Ù€Ù€Ù€Ù€Ú©Ø§Ø ÙˆÚ©Ú“ÙŠ او نـــه به ÙŠÛ Ø¨Ù„ چا ته په Ù†Ú©Ø§Ø ÙˆØ±Ú©ÙˆÙ„Ù‡ نو پخپل کور Ú©Û Ø¨Ù‡ ÙŠÛ Ø¨Ù†Ø¯Ù‡ ساتله او د هغه Ú©ÙˆÙ†Ú‰Û Ù¾Ù‡ مال او سامان به ÙŠÛ Ø®ÛŒÙ¼Ù‡ اچوله Ú†Ù€Û Ú©Ù„Ù‡ د عدل او انصا٠قانون اسلام راغی نو الله تعالی ï·» مسلمانان د جاهلانو او مشرکانو له هغو ÙˆØØ´ÛŒØ§Ù†Ù‡ اعمالو څخه رامنع Ú©Ú“Ù„.
کله Ú†Û ÛŒÙˆÙ‡ ÚšÚÙ‡ کونډه شي نو د Ù‡ØºÛ Ù„ÛŒÙˆØ±ÙˆÙ†Ù‡ یا ترونه او یا د تره ÚØ§Ù…Ù† وایي Ú†ÛØ› دا کونډه زموږ میراث ده. او بیا پخپلو Ú©Û ÙŠÛ ÛŒÙˆ تن ته په زور او جبر سره ودوي او یا هغه د بل چا سره د Ù†Ú©Ø§Ø Ú©ÙˆÙ„Ùˆ څخه منع کوي.
نو دغه کار پر ÚšÚÙ‡ Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ù„ÙˆÛŒ ظلم ده Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ اسلام د مقدس دین ØÚ©Ù… دا ده، Ú†Û Ù‡ÛÚ… یوه ÚšÚÙ‡ هم په میراث نه ÙˆÚ“Ù„ کیږي او کونډه ÚšÚÙ‡ د خپل ÚØ§Ù† اختیار لري Ú©Ù‡ واده کوي او Ú©Ù‡ نه او همدارنګه Ú©Ù‡ واده کوي نو د خاوند په انتخاب Ú©Û Ù‡Ù… اختیار لري او Ù‡ÛÚ…ÙˆÚ© هم هغه په Ù†Ú©Ø§Ø Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ù†Ø´ÙŠ مجبورولی.
په اسلام Ú©Û ÚšÚÛ Ù¾Ù‡ بدو Ú©Û ÙˆØ±Ú©ÙˆÙ„ منع دي:
زموږ په ټولنه Ú©Û Ù¾Ø± ÚšÚÙˆ Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û ÛŒÙˆ بل لوی ظلم دا کیږي، Ú†Û Ø¯ قاتل لور یا خور د Ø³ÙˆÙ„Û Ø§Ùˆ دوستي تر نامه Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ مقتول وارث ته په زور او جبر سره ودول کیږي. ÛŒØ¹Ù†Û ÛŒÙˆÙ‡ بÛګناه پیغله د قاتل په بدل Ú©Û Ø¯ کامي Ø¬Ø±Ú«Û Ù¾Ù‡ پرÛÚ©Ú“Ù‡ Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ Ø³ÙˆÙ„Û ØªØ± نامه Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ وارث مقتول ته په ظلم او جبر سره ودول کیږي او Ø¯Ø¯Û Ù¾Ù‡ ÚØ§ÛŒ Ú†Û Ù¾Ø± قاتل Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø´Ø±Ø¹ÙŠ سزا تطبیق شي په یوه بیګناه Ù¾ÛŒØºÙ„Û Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û ÛŒÙˆ بل لوی ظلم ترسره کیږي. الله تعالی ÙØ±Ù…ایي: ((Ùˆ لا تزر وازرة وزر اخری)). ))سورة الانعام ایت Û±Û¶Û´))
ژباړه: Ù‡ÛÚ… یو Ù†ÙØ³ د بل Ù†ÙØ³ ګناه په ÚØ§Ù† نشي بارولی.
نو د قاتل د قتل په بدل Ú©Û Ø¯ مقتول ورثه ؤ ته د یوی بیګناه Ù¾ÛŒØºÙ„Û ÙˆØ± کول د Ù†Ú©Ø§Ø Ø§Ùˆ Ø³ÙˆÙ„Û ØªØ± نامه Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ انسانیت او اسلاميت خلا٠عمل ده او پر ÚšÚÙ‡ Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û ÛŒÙˆ لوی ظلم او جنایت ده Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ØºÙ‡ جنایت د ÚšÚÛ Ø¯ وژلو د جنایت څخه لوی ده او دا ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ú©ÙˆÙ…Ù‡ ÚšÚÙ‡ په بدو Ú©Û ÙˆØ±Ú©Ú“Ù„ Ø´ÙˆÛ ÙˆÙŠ نو هغه Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ù‡Ù…ÛØ´Ù‡ د خاوند په کور Ú©Û Ø¸Ù„Ù… کیږي او هغه به Ù‡Ù…ÛØ´Ù‡ رټل کیږي. نو ÚÚ©Ù‡ زیاتو علماؤ ویلي دي Ú†Û Ú©ÙˆÙ…Ù‡ ÚšÚÙ‡ په بدو Ú©Û ÙˆØ±Ú©Ú“Ù„ Ø´ÙˆÛ ÙˆÙŠØŒ د Ù‡ØºÛ Ù†Ú©Ø§Ø Ù†Ù‡ کیږي، ÚÚ©Ù‡ Ú†Û Ø¯ Ù‡ØºÛ Ø®ÙˆÚšÙ‡ نه وي او په ظلم او جبر سره ودول کیږي.
اوس ګرم یا ملامت څوک دي؟ اسلام او که خلک؟
اوس نو Ø¯Ø§Ø³Û Ù‡ÛŒÚ… بل نظام نشته Ú†Û Ù„Ù‡ اسلام سره په Ø¯ØºÛ Ø§Ùˆ Ú©ÙˆÙ…Û Ø¨Ù„Û Ø¨Ø±Ø®Ù‡ Ú©Û Ù…Ù‚Ø§Ø¨Ù„Ù‡ وکړای شي ÚÚ©Ù‡ اسلام یو مکمل دین دی او د هر چا ØÙ‚وق په Ú©Û Ø®ÙˆÙ†Ø¯ÙŠ دي Ú©Ù‡ د ÚšÚوق ØÙ‚وق دي او Ú©Ù‡ د نارینه وو او Ø¯Ø§Ø³Û Ù†ÙˆØ±...
Ú©Ù‡ موږ او تاسو Ùکر ÙˆÚ©Ú“Ùˆ Ø¯Ø§Ø³Û Ù¾Ù‡ زرګونو مثالونه، شواهد او اسناد شتون لري Ú†Û Ú©Ù‡ په Ù†Ú“Û Ú©Û Ú©ÙˆÙ…Ù‡ ستونزه رامخته کیږي نو خلک بیا ډول ډول نظرونه ورکوي د مثال په توګه:
Ú©Ù‡ یو موټر ټکر ÙˆÚ©Ú“ÙŠ نو خلک د موټر جوړولو کمپني ته بد یا Ú©Ù†ÚÙ„ نه کوي وایي دا د ډریور غلطي وه یا ÚÛŒÙ†Û ÙˆØ§ÛŒÙŠ Ú†Û Ø¯ قسمت او نصیب Ø®Ø¨Ø±Û Ø¯ÙŠ. Ù‡Ù…Ø¯Ø§Ø³Û Ù¾Ù‡ هوا Ú©Û Ø§Ù„ÙˆØªÚ©Ù‡ را نسکوریږي او ÚÙ…Ú©Û ØªÙ‡ له راتلو سره د Ù‡ØºÛ Ù¼ÙˆÙ„Û Ø³ÙˆØ§Ø±Ù„Û Ù„Ù…Ù†ÚÙ‡ ÚÙŠØŒ خلک او میډیا وایي Ú†Û Ø¯ تخنیکي ستونزو له امله Ø¯Ø§Ø³Û Ù¾ÙŠÚšÙ‡ وشوه، Ù‡Ù…Ø¯Ø§Ø³Û Ú©Ù‡ د چا کمپیوټر له کاره لویږي، یا بل ماشین او آلات ټول Ù‡Ù…Ø¯Ø§Ø³Û Ù†Ø¸Ø±ÙˆÙ†Ù‡ ورکوي. Ú©Ù‡ چیرته سړک خراب شي یا بل Ø´ÛŒ خراب شي نو خلک وایي Ú†Û Ø¯ خلکو د Ø¨Û ØºÙˆØ±Û Ù„Ù‡ امله Ø¯Ø§Ø³Û ÙˆØ´ÙˆÙ„ خو د شرکت یا جوړونکي په هکله Ú…Ù‡ نه وایي. نو اوس سوال دا پیداکیږي، Ú†Û Ú©Ù‡ Ú…ÙˆÚ© د اسلام قوانین مني خو بیا عملي کوي ÛŒÛ Ù†Ù‡ØŒ آیا دا د هغو خلکو جرم دی یا د اسلام نیګړتیا ده؟ اسلام خو موږ او تاسو ته ټول قوانیت Ù„Ú©Ù‡ د لمر د رڼا پشان روښانه پریښي دا Ú†Û Ù…ÙˆÚ– ÛŒÛ Ø¹Ù…Ù„ÙŠ او زده کوو نه دا خو زموږ او د خلکو ګناه او نیمګړتیا ده، نه د اسلام او اسلامي قانون.... اسلام په هره برخه Ú©Û Ø§Ùˆ هر اړخ Ú©Û Ù¾ÙˆØ±Ù‡ او کامل دین دی، Ø¯Ø§Ø³Û Ù‡ÛŒÚ… Ø´ÛŒ به نه وي Ú†Û Ø§Ø³Ù„Ø§Ù… ÛŒÛ Ù¾Ù‡ اړه وینا، ØÚ©Ù… او مسئله نه وي بیان Ú©Ú“ÛØŒ نو اسلام یو کامل دین دی او هغه خلک Ú†Û Ù„Ù‡ اسلام څخه ÙˆÚÙŠ او بل دین غوره کوي د هغوی په اړه الله Ø³Ø¨ØØ§Ù†Ù‡ وتعالی Ø¯Ø§Ø³Û ÙØ±Ù…ایي: وَمَنْ يَبْتَغ٠غَيْرَ الإسْلام٠دÙينًا Ùَلَنْ ÙŠÙقْبَلَ Ù…Ùنْه٠وَهÙÙˆÙŽ ÙÙÙŠ Ø§Ù„Ø¢Ø®ÙØ±ÙŽØ©Ù Ù…ÙÙ†ÙŽ Ø§Ù„Ù’Ø®ÙŽØ§Ø³ÙØ±Ùينَ (٨٥) او هر Ú…ÙˆÚ© Ú†Û ØºÙˆØ§Ú“ÙŠ غير له اسلامه (Ú†Û ØªÙˆØÙŠØ¯Ø§Ùˆ الله اØÚ©Ø§Ù…وته انقياد دى) بل دين نوله سره به ونه منل شي له ده نه Ø›ØØ§Ù„ Ø¯Ø§Ú†Û ÙˆÙŠ به دى په آخرت Ú©Û Ù„Ù‡ زيانکارانو(Ú†Û Ø¯ اسلام د پرÛښودلو په سبب به تل په دوزخ Ú©Û Ù¾Ø§ØªÛ Ú©ÙŠÚ–ÙŠ).
اخÚلیکونه:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آنلاین اسلامي لارښود
Ùقه المبتدي- دوهم ټوک، نکاØ
Ùقه الاسلامي وادله
موسوعة الÙقهية