دخپریدو نیټه : 2021-11-30 مخپرونکئ : 039 - دبÛنوا اداره - کابل
امريکا په سيمه Ú©Û Ø¯ کومو Ù‡Ûوادونو د سياسي Ù†Ùوذ مخه نيسي؟
شننه: عبدالله لغمانی
د امريکا Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات Ú†Û Ø¯ Ù†Ú“Û Ù¾Ù‡ هره ستره او Ú©ÙˆÚ†Ù†Û Ø³ÙŠØ§Ø³ÙŠ پرÛÚ©Ú“Ù‡ Ú©Û Ù¾Ù‡ يو ډول نه يو ډول دخيل Ù¾Ûژندل Ú©ÛÚ–ÙŠØŒ د دنيا په بÛلابÛلو سيمو Ú©Û Ø¯ خپلو موخو د ترلاسه کولو او خصوصا په اسيا Ú©Û Ø¯ خپلو هدÙونو لپاره له چين او Ø±ÙˆØ³ÙŠÛ Ø³Ø±Ù‡ ښکر په ښکر ده. او د Ù‡Ù…Ø¯Û Ù…ÙˆØ®Ùˆ د ترلاسه کولو لپاره د دوی لپاره ÚšÙ‡ ØØ±Ø¨Ù‡ په Ø¯Û Ù…Ù†Ø·Ù‚Ù‡ Ú©Û Ø±ÙˆØ§Ù†Ù‡ مذهبي توندلاري ده Ú†Û Ø§Ù…Ø±ÙŠÚ©Ø§ ÛŒÛ Ù¾Ø±Ù…Ù¼ کولای شي خپلو هدÙونو ته په Ø±Ø³ÛØ¯Ù„Ùˆ او سيالو Ù‡Ûوادونو ته سرخوږي په پيدا کولو Ú©Û ØªØ±Û Ù…Ø³ØªÙ‚ÙŠÙ… او ØºÛØ±Ù…ستقيم کار واخلي. امريکا ته په سيمه Ú©Û Ù„ÙˆÙ…Ú“ÛŒ نمبر اقتصادي او دويم نمبر سياسي رقيب چين دی يو Ú†Û Ø§Ù…Ø±ÙŠÚ©Ø§ Ù‡Ú…Ù‡ کوي د چين په سينګکيانک Ú©Û Ø¯ ايغور مسلمانانو د ØÙ‚ تلÙÙŠ Ú©ÙŠØ³Û ØªØ§Ø²Ù‡ او Ø±ÙˆØ§Ù†Û ÙˆØ³Ø§ØªÙŠ او هلته د Ù…ÛØ´ØªÙˆ مسلمانانو او نورو Ù‡Ûوادونو Ú©Û Ø¯ مسلمانانو Ø§ØØ³Ø§Ø³Ø§Øª Ù¾Ø±Û Ø±Ø§ÙˆÙ¾Ø§Ø±ÙˆÙŠ او د Ø®Ù¾Ù„Û Ù…ÙˆØ®Û Ù¾Ù‡ توګه ÛŒÛ ÙˆÚ©Ø§Ø±ÙˆÙŠ. امريکا او برتانيا دواړه په Ø¯Û Ú©ÙˆØ´Ø´ Ú©Û Ø¯ÙŠ Ú†Û Ø¯ خپلو ميډياوو Ùوکس Ù¼ÙˆÙ„Û Ù‡Ù…Ø¯Û Ø®ÙˆØ§ØªÙ‡ راوګرÚوي او Ø¯Ø¯Û Ø³ÙŠÙ…Û Ù„Ù‡ خلکو سره د نسل پر بنسټ د ترکي ژبو Ù‡Ûوادونو دخلکو له جذباتو هم Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ÙˆÚ©Ú“ÙŠ
همدارنګه چين په کور دننه د بيان د ازادي له اړخه يو ديکتاتور او Ø¯Ø§Ø³Û ÛŒÙˆ Ù‡Ûواد معرÙÙŠ Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ù¾Ù‡ خپلو خلکو ÛŒÛ Ø¨Û Ø´Ù…ÛØ±Ù‡ بنديزونه لګولي او د هغو په هر ډول ايسارولو Ú©Û Ø¯Ø±ÛØº نه کوي ØŒ او همدارنګه غواړي د چين لپاره د تايوان او هانک کانګ په مسئلو Ú©Û Ø¯ ناټو سره په همغږي Ø¯Ø¯Û Ù‡Ûواد پر ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø³ÙŠØ³ØªÙ…Ø§ØªÙŠÚ© Ù…Ø®Ú©Û Ù„Ø§Ú“ شي او Ù…ØµØ±ÙˆÙ ÛŒÛ ÙˆØ³Ø§ØªÙŠ او د Ù‡Ù…Ø¯Û Ø³ÙŠÙ…Ùˆ له سيمه ييزو ØÚ©ÙˆÙ…تونو سره ÙŠÛ Ù¾Ù‡ لانجو Ú©Û ÚšÚ©ÛÙ„ کوي او غواړي يو دوامدار او مسلسل سرخوږی د چين لپاره د چين په شاوخوا Ú©Û Ø¯ تل لپاره موجود وي ترڅو د سياسي Ù†Ùوذ مخه ÛŒÛ Ù†ÙŠÙˆÙ„Û ÙˆÙŠ او هم امريکا خپلو موخو ته ÚØ§Ù† Ù¾Ú©Û ÙˆØ±Ø³ÙˆÙŠØŒ خو چين د سياسي Ù†Ùوذ نه ØŒ Ø¨Ù„Ú©Û ØªØ± اوسه Ù¾ÙˆØ±Û Ù¾Ù‡ Ù†Ú“Û Ú©Û Ø¯ اقتصادي Ù†Ùوذ په ØØ§Ù„ Ú©Û Ø¯ÛŒ او غواړي په اقتصادي Ù„ØØ§Ø¸ له امريکا Ù…Ø®Ú©Û Ø§Ùˆ د Ù†Ú“Û Ù‡Ûوادونه په اقتصادي پروژو د ÚØ§Ù† ملګري Ú©Ú“ÙŠ او دوه اړخيز تړونونه ورسره ÙˆÚ©Ú“ÙŠØŒ چين له اقتصادي اړخه غواړي په شاته Ù¾Ø§ØªÛ Ø§Ùˆ Ù„Ú– پرمختللو Ù‡Ûوادونو Ú©Û Ø¹Ù…Ø±Ø§Ù†ÙŠ Ù¾Ø±ÙˆÚ˜Û Ù¾Ù„Û Ú©Ú“ÙŠ او په Ø¯Û Ø³Ø±Ù‡ د هغو خلکو په زړونو Ú©Û ÚØ§ÛŒ ونيسي Ú©Ù‡ Ú…Ù‡ هم دا Ù¾Ø±ÙˆÚ˜Û Ø¯ÙˆÛŒ د بلاعوضه مرستو په ډول نه کوي ØŒ Ø¨Ù„Ú©Û Ø¯ پيسو او پور ډول ÛŒÛ ØªØ±Ø³Ø±Ù‡ کوي خو بيا هم د Ù†Ú“Û Ø¯ Ù‡Ûوادونو په ګرمو Ù¾ÛÚšÙˆ او ØµÙˆØ±ØªØØ§Ù„ Ú©Û ØºÙˆØ§Ú“ÙŠ نرم او ارام او يا هم کله کله Ø¨Û Ù¾Ø±Û Ø¯Ø±ÙŠÚ Ù„Ø±ÙŠ.
همدارنګه د کرونا وايروس د Ø®Ù¾Ø±ÛØ¯Ø§ د Ø³Ø±Ú†ÙŠÙ†Û Ù¾Ù‡ اړه د چين ØÚ©ÙˆÙ…ت تورنوي Ú†Û Ù†Ú“ÙŠÙˆØ§Ù„Ùˆ ته رښتيا نه وايي او دوی د ميډياوو له Ù„Ø§Ø±Û Ø¯Ø§ د جهانيانو په ذهن Ú©Û ÙˆØ±Ú©ÙˆÙŠ Ú†Û Ú«ÙˆÙŠØ§ وايروس د چين د Ø¨Û ØºÙˆØ±ÙŠ له امله خپور شوی دی او يا هم چين په خپلو لابراتوارونو Ú©Û Ù¾Ù‡ مصنوعي ډول جوړ Ú©Ú“ÛŒ دی.
له بل پلوه د امريکا بله ستر سيال روس دی په سياسي Ù„ØØ§Ø¸ روسيه د امريکا Ù„ÙˆÙ…Ú“Û Ù†Ù…Ø¨Ø± رقيب دی او Ù…ØªØØ¯Ù‡ ايالات د پخواني بالقوه سيال په توګه ورته ګوري او غواړي په لويديÚÙˆ Ø³Ø±ØØ¯ÙˆÙ†Ùˆ Ú©Û Ù„Ú©Ù‡ د اوکراين په مسئله Ú©Û Ø§Ùˆ له ناټو سره په اړيکو Ú©Û Ù…Ø´Ú©Ù„Ø§Øª ورته جوړ Ú©Ú“ÙŠ او په Ø¯Û ØªÙˆÚ«Ù‡ Ù‡Ú…Ù‡ کوي په Ø®ØªÙŠÚ Ø§Ø±ÙˆÙ¾Ø§ Ú©Û Ø¯ Ø±ÙˆØ³ÙŠÛ Ø¯ سياسي Ù†Ùوذ مخه ونيسي او په يو ډول کوشش کوي د هغو سيمو په خلکو Ú©Û Ø¯ Ø±ÙˆØ³ÙŠÛ Ù¾Ø± ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ خلکو اذهان بدل Ú©Ú“ÙŠØŒ په ØªÛØ±Ù‡ بيا د اوکراين په مسئله Ú©Û Ø¯ ناټو له Ù„Ø§Ø±Û Ú©ÙˆØ´Ø´ کوي د اوکراين ØÚ©ÙˆÙ…ت په لوی لاس يوه لوی ناورين ته ورټÛله Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø±Ø§ØªÙ„ÙˆÙ†Ú©Û Ù¾Ø§ÙŠÙ„Û ÛŒÛ Ø¯Ø¯Û Ø³ÙŠÙ…Û Ø§Ùˆ اوکراين د دولت لپاره ÚšÛ Ù†Ù‡ دي. او همدارنګه غواړي د نورو Ù‡Ûوادونو Ù„Ú©Ù‡ Ú†Ú©ØŒ پولÛÙ†Ú‰ او نورو سره د Ø±ÙˆØ³ÙŠÛ Ø§Ú“ÙŠÚ©Û Ø¯ خپګان Ú©Ú†Û ØªÙ‡ Ø±Ø§Ù¼ÙŠÙ¼Û Ú©Ú“ÙŠ تر Ú…Ùˆ روسيه په Ø¯Û Ø³ÙŠÙ…Ù‡ Ú©Û Ú©ÙˆÙ… خواخوږی Ù‡Ûواد ونه مومي او هم د منÚني Ø®ØªÙŠÚ Ú©Û ÙŠÙˆØ§Ø²ÛŒÙ†ÛŒ سيال د امريکا روسيه ده Ú†Û Ø¯ Ø³ÙˆØ±ÙŠÛ Ù¾Ù‡ مسئله Ú©Û Ø§Ùˆ په نورو مسئلو Ú©Û Ø§ÙˆØ³ او هم د تاريخ په اوږدو Ú©Û Ø³Ø±Ù‡ مخامخ شوي او ان د يو ستر اتومي جنګ د ÙˆØ±ÙˆØ³ØªÛ Ø´ÛØ¨Û تر بريده سره Ø±Ø³ÛØ¯Ù„ÙŠ دي خو په هر ØØ§Ù„ دا نو د Ù‡Ûوادونو په خپلو سياسي ارزښتونو او سياسي ليدلوري Ù¾ÙˆØ±Û Ø§Ú“Ù‡ لري Ú†Û Ú…Ù‡ ډول د Ù†Ú“Û Ù„Ù‡ Ù‡Ûوادونو سره په تعامل او توازون Ø§Ú“ÙŠÚ©Û Ø¨Ø±Ø§Ø¨Ø±Û Ú©Ú“ÙŠ او خارجي پاليسي Ø¯Ø§Ø³Û Ø¹ÙŠØ§Ø±Ù‡ Ú©Ú“ÙŠ Ú†Û Ø¯ خپل Ù‡Ûواد Ú«Ù¼Û ÛŒÛ Ø§ÙŠØ¬Ø§Ø¨ÙˆÙŠ .