دخپریدو نیټه : 2017-07-20 مخپرونکئ : 039 - دبÛنوا اداره - کابل
د ديني مدرسو دندي او Ø§ØºÛØ²ÙŠ .
مولوي عصمت الله عزام
بسم الله الرØÙ…Ù† الرØÙŠÙ…
الØÙ…دلله ÙˆØØ¯Ù‡ والصلاة والسلام علی من لانبی بعده امابعد :
د اوسنيو ديني مدرسو تاريخ څلورمي Ù¾ÛÚ“Û ØªÙ‡ رسÛÚ–ÙŠ .
تر Ø¯Û ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯ÙŠ به ديني او نور علوم په مسجدونو، د علماوو، پوهانو او اميرانو په کورونو Ú©ÙŠ لوستل Ú©ÛØ¯Ù„ .
مسجد د ماشومانو او لويانو د تعليم لپاره تر ټولو ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯ÙŠÙ†Û Ù…Ø¯Ø±Ø³Ù‡ وه او د نارينه او ÚšÚينه د تربيت لپاره تر ټولو وړاندي وو .
د رسول الله – صلی الله عليه و سلم – مسجد په مدينه منوره کي اوله مدرسه ده .
مسجد په Ø¯Û Ú‰ÙˆÙ„ دوه دندي سر ته Ø±Ø³ÙˆÙ„Û :
۱ : عبادت .
۲ : اسلامي تربيت .
تر هغه Ú†ÙŠ د ØØ¶Ø±Øª عمر بن الخطاب رضي الله عنه زمانه راغله، د ده په زمانه Ú©ÙŠ د مسجد اړخ ته د ماشومانو لپاره د زده Ú©Ú“ÙŠ مرکزونه جوړ شول .
خو د وخت په ØªÛØ±Ûدو د ماشومانو د تعليم لپاره د ÚØ§Ù†Ú¯Ú“Ùˆ ÚØ§ÙŠÙˆÙ†Ùˆ Ø¬ÙˆÚ“ÛØ¯Ùˆ او داسي کسانو ته اړتيا Ù¾ÛÚšÙ‡ شوه Ú†ÙŠ دغه وظيÙÙ‡ سر ته ورسوي .
خو د مدرسو د Ø¬ÙˆÚ“ÛØ¯Ùˆ پيل د څلورمي Ù¾ÛÚ“Û Ù¾Ù‡ آخر Ú©ÙŠ Ùˆ شو .
په پيل Ú©ÙŠ د مدرسو سرپرستي Úينو چارواکو او پاچاهانو کوله .
په Ø¯Û Ø³Ø±Ù¾Ø±Ø³ØªÛ Ú©ÙŠ دوی بÛلا بÛÙ„ اهدا٠لرل : Úينو ÙŠÛ Ø¯Ø§ کار د دين د خدمت لپاره کوی، يا ÙŠÛ Ø¯ علم او رڼا Ø®Ù¾Ø±ÛØ¯Ù„ غوښتل .
په هغه وخت Ú©ÙŠ مشهوره Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ù†Ø¸Ø§Ù…ÙŠÙ‡ Ù…Ø¯Ø±Ø³Û ÙˆÛ Ú†ÙŠ
Ù†ÙØ¸Ø§Ù… المÙلْك السلجوقي جوړي Ú©Ú“Û ÙˆÛ .
په دغو مدرسو Ú©ÙŠ تعليم په آزاده توگه وو، پرته له Ø¯Û Ú†ÙŠ د منهج او Ø·Ø±ÙŠÙ‚Û Ù¾Ù‡ Ù„ØØ§Ø¸ دي يو ÚØ§Ù†Ú¯Ú“ÛŒ مرکز Ùˆ لري .
سره د Ø¯Û Ú†ÙŠ په مالي Ù„ØØ§Ø¸ دغه Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ù¾Ù‡ ØÚ©ÙˆÙ…ت پوري ØªÚ“Ù„Û ÙˆÛØŒ د دغو مدرسو لپاره ØÚ©ÙˆÙ…ت لگښت برابروی، خو بيا ÙŠÛ Ù‡Ù… په يوه معلوم نصاب او Ø·Ø±ÙŠÙ‚Û Ù†Ù‡ ÙˆÛ Ù¾Ø§Ø¨Ù†Ø¯ÙŠ Ú©Ú“Û .
راÚÙˆ اصلي مقصد ته او هغه دا Ú†ÙŠ اسلامي Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ù¾Ù‡ ټولنه Ú©ÙŠ Ú…Ù‡ رول لري او کومي وظيÙÛ Ø§Ùˆ دندي مخته ÙˆÚ“ÙŠ :
Û± : مدرسه په ټولنه Ú©ÙŠ علم خپروي، جهالت او ناپوهي له منÚÙ‡ ÙˆÚ“ÙŠ او پرته له Ø´Ú©Ù‡ علم داسي Ø´ÛŒ دی Ú†ÙŠ له امله ÙŠÛ Ø§Ù†Ø³Ø§Ù† د نورو تر Ù…Ù†Ú ØºÙˆØ±Ù‡ گرزي .
همدا راز ټول خلگ په Ø¯Û Ø¨Ø§ÙˆØ±ÙŠ دي Ú†ÙŠ علم د ÙØ±Ø¯ او ټولني په ژوندانه Ú©ÙŠ ÚØ§Ù†Ú¯Ú“ÛŒ Ù‚Ûمت او ارزښت لري .
په علم سره اولسونه پرمختگ کوي او په څومره اندازه Ú†ÙŠ يو اولس په علم او پوهه Ú©ÙŠ پرمختگ کوي، هغومره هغه اولس او ټولنه پرمختگ کوي او د نورو اولسونو ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙŠÛ
ØÙŠØ«ÙŠØª پورته Ú©ÛÚ–ÙŠ .
دا لامل دی Ú†ÙŠ په Ø§ÙˆØ³Ù†Û Ù†Ú“Û Ú©ÙŠ هيوادونه خپل وس او توان د علم په نشرولو او د جهالت په له منÚÙ‡ وړلو Ú©ÙŠ نه سپموي .
الله تبارک Ùˆ تعالی ÙØ±Ù…ايي : Ù‚Ùلْ هَلْ يَسْتَوÙÙŠ الَّذÙينَ يَعْلَمÙونَ وَالَّذÙينَ لَا يَعْلَمÙونَ Ø¥Ùنَّمَا يَتَذَكَّر٠أÙولÙÙˆ الْأَلْبَاب٠( الزمر : Û¹ )
ژباړه : له دوی څخه پوښتنه ÙˆÚ©Ú“Ù‡ ! آيا Ù¾ÙˆÙ‡ÛØ¯ÙˆÙ†Ú©ÙŠ Ø§Ùˆ نه Ù¾ÙˆÙ‡ÛØ¯ÙˆÙ†Ú©ÙŠ ÙŠÙˆ شانته Ú©ÛØ¯Ø§ÛŒ شي ØŸ Ù†ØµÙŠØØª خو د پوهي خاوندان مني !!
يعني هغه Ú…ÙˆÚ© Ú†ÙŠ خپل رب Ù¾Ûژني، د هغه شرعي دين او د هغه ØÚ©Ù…تونه او رازونه ور ته معلوم وي، د هغه چا سره يو شان نه دي Ú†ÙŠ دغه علم نه لري .
Ù„Ú©Ù‡ څرنگه Ú†ÙŠ شپه او ÙˆØ±ÚØŒ رڼا او تياره، اوبه او اور نه دي سره برابر، همدا راز د علم خاوندان او Ø¨Û Ø¹Ù„Ù…Ù‡ خلگ سره برابر نه دي .
Ø¥Ùنَّمَا يَتَذَكَّر٠أÙولÙÙˆ الألْبَاب٠يعني د صاÙÙˆ عقلونو خاوندان، دوی اعلی ته پر ادنی ØªØ±Ø¬ÙŠØ ÙˆØ± کوي، علم ته پر جهالت لومړيتوب ور کوي .
همدا راز د الله پاک طاعت ته د هغه پر Ù…Ø®Ø§Ù„ÙØª ØªØ±Ø¬ÙŠØ ÙˆØ± کوي ÚÚ©Ù‡ دوی داسي عقلونه لري Ú†ÙŠ له امله ÙŠÛ Ø¹ÙˆØ§Ù‚Ø¨Ùˆ او پايلو ته بيايي، خو Ú…ÙˆÚ© Ú†ÙŠ له داسي عقل څخه Ù…ØØ±ÙˆÙ… دي، هغوی دا درک نه لري .
همدا راز د علم د اهميت په اړه رسول الله – صلی الله عليه وسلم – ÙØ±Ù…ايلي دي : Ø¥Ùنَّمَا Ø¨ÙØ¹ÙØ«Ù’ØªÙ Ù…ÙØ¹ÙŽÙ„Ù‘Ùماً ( ابن ماجه ص :Û¸Û³ ج :Û±, سنن الدارمي ص : Û±Û±Û± ج : Û± )
ژباړه : زه ښوونکی را Ù„ÛÚ–Ù„ شوی يم !!
له Ø¯Û ØØ¯ÙŠØ« څخه معلومÛÚ–ÙŠ Ú†ÙŠ د نبي عليه السلام د بعثت يو Ù…Ùهم مقصد دا دی Ú†ÙŠ له خلگو Ø¨Û Ø¹Ù„Ù…ÙŠ لاړه شي او علم زده Ú©Ú“ÙŠ .
د علم دا ÙØ¶ÙŠÙ„ت کاÙÙŠ دی Ú†ÙŠ علماء د Ù¾ÛØºÙ…برانو وارثان دي .
نو د Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ø±ÙˆÙ„ او اغيزه دا ده Ú†ÙŠ په ټولنه Ú©ÙŠ علم خپروي او جهالت ØªØ±Û Ø®ØªÙ…ÙˆÙŠ .
جهالت او ناپوهي خطرناک مرض دی او د Ø¯Û Ù…Ø±Ø¶ د علاج لپاره روغتون مدرسه ده .
Û² : د Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ø¨Ù„Ù‡ وظيÙÙ‡ دا ده Ú†ÙŠ انسانان تربيه کوي .
مدرسه په ØÙ‚يقت Ú©ÙŠ د طالب لپاره دوهم کور دی، ÚÚ©Ù‡ استاذان د تعليم سره تر Ú…Ù†Ú¯ د ماشوم تربيه هم کوي او دغه مرØÙ„Ù‡ د شخصيت په جوړوني Ú©ÙŠ Ù…ÙÙهم او Ø§ØºÛØ²Ù†Ø§Ú© کردار لري .
ديني Ù…Ø¯Ø±Ø³Û Ø®Ù„Ú¯Ùˆ ته په قرآني او نبوي تعليماتو تربيه ور کوي او د دوی د شخصيت په جوړونه Ú©ÙŠ د پام ÙˆÚ“ Ø§ØºÛØ² لري .
دا په داسي ØØ§Ù„ Ú©ÙŠ Ú†ÙŠ اسلامي ټولنه د زمکي په هره برخه Ú©ÙŠ دغسي تربيت Ú‰ÛØ±Ù‡ زياته اړتيا لري .
په اسلامي تعليماتو او اخلاقو سره د ØªØ±Ø¨ÙŠÛ Ø§Ù‡Ù…ÙŠØª له Ø¯Û Ø¬ÙˆØªÛÚ–ÙŠ Ú†ÙŠ
رسول الله – صلی الله عليه وسلم – د خپل بعثت اساسي غرض داسي بيان Ú©Ú“ÛŒ دی : Ø¥Ùنَّمَا Ø¨ÙØ¹ÙØ«Ù’ØªÙ Ù„Ø£ÙØªÙŽÙ…Ù‘ÙÙ…ÙŽ مَكَارÙÙ…ÙŽ الأَخْلاَق٠( سنن الکبری للبيهقي ص : Û±Û¹Û± ج : Û±Û° )
ژباړه : زه د Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ را Ù„ÛÚ–Ù„ شوی يم Ú…Ùˆ ÚšÙ‡ اخلاق بشپړ Ú©Ú“Ù… !!
دغه ÚšÙ‡ اخلاق د ټولني د Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©ÛØ¯Ùˆ لپاره مضبوط اساس دی، Ú†ÙŠ په Ø¯Û Ø³Ø±Ù‡ د نورو انسانانو له ØÙ‚ونو ساتنه Ú©ÛÚ–ÙŠ او نورو ته له تاوان رسولو څخه مخنيوی کوي .
نو همدا راز مدرسه او استاذ هم مربي دی چي د خپلو شاگردانو او د ټولني تربيه کوي .
Û³ : د مدرسو بله وظيÙÙ‡ دا ده Ú†ÙŠ د ØµÙØ§ÙŠÛ وظيÙÙ‡ ادا‌ء کوي .
د Ù¾Ûړيو او کلونو په ØªÛØ±Ûدو سره عقائد او نور علوم خپل پر ØØ§Ù„ت نه پاته Ú©ÛÚ–ÙŠØŒ بلکي Úيني خبري، درواغ، Ù…Ø¨Ø§Ù„ØºÛØŒ Ø§ÙØ±Ø§Ø· او ØªÙØ±ÙŠØ· ور سره مله Ú©ÛÚ–ÙŠ .
خو مدرسه دا کوي Ú†ÙŠ کله ټولني ته عقائد، اعمال، اخلاق او اØÚ©Ø§Ù… وړاندي کوي، نو هغه رښتيني ØÙ‚ائق Ø±Ø§Ø¨Ø±Ø³ÛØ±Ù‡ کوي Ú†ÙŠ Ú‰ÛØ±ÛŒ خلگ ØªØ±Û Ù†Ø§ÙˆØ§Ù‚ÙÙ‡ شوي وي .
ÚÚ©Ù‡ خو بعضو علماوو ويلي دي Ú†ÙŠ Ú©Ù‡ په مدرسو Ú©ÙŠ بل هيڅ کمال نه وي، پرته له Ø¯Û Ú†ÙŠ د دين ساتنه کوي او د Ø¹Ù‚ÛØ¯Ùˆ سلامتيا راولي، نو دغه کمال ÙŠÛ Ø¨Ø³ دی !!
Û´ : د مدرسو بله وظيÙÙ‡ دا ده Ú†ÙŠ د مختلÙÙˆ سيمو او قومونو د زده کوونکو تر Ù…Ù†Ú ÙŠÙˆÙˆØ§Ù„ÛŒ او Ù…ØØ¨Øª راولي .
مدرسو ته له مختلÙÙˆ سيمو طالبان راÚÙŠØŒ Ú†ÙŠ په Ù…Ø§Ù„Ø¯Ø§Ø±Û Ø§Ùˆ ØºØ±ÙŠØ¨Û Ø§Ùˆ نورو اعتبارونو سره ÙŠÛ ØªØ±Ù…Ù†Ú Ø²ÙŠØ§Øª ÙØ±Ù‚ وي .
خو په مدرسه کي سره د دغسي توپيرونو ټول د وروڼو په شان گډ ژوند کوي او دغو توپيرونو ته پام نه کوي .
دا د اسلام له Ù…Ùهمو اهداÙÙˆ څخه هم دی Ú†ÙŠ د مسلمانانو تر Ù…Ù†Ú Ø¨Ø§ÙŠØ¯ واټنونه له منÚÙ‡ لاړ شي .
الله تعالی ÙØ±Ù…ايي : يَا أَيّÙهَا النَّاس٠إÙنَّا خَلَقْنَاكÙمْ Ù…Ùنْ ذَكَر٠وَأÙنْثَى وَجَعَلْنَاكÙمْ Ø´ÙØ¹Ùوبًا وَقَبَائÙÙ„ÙŽ Ù„ÙØªÙŽØ¹ÙŽØ§Ø±ÙŽÙÙوا Ø¥Ùنَّ أَكْرَمَكÙمْ عÙنْدَ اللَّه٠أَتْقَاكÙمْ Ø¥Ùنَّ اللَّهَ عَلÙيمٌ خَبÙيرٌ (Ø§Ù„ØØ¬Ø±Ø§Øª : Û±Û³) !!
ژباړه : Ø§Û Ù…Ø¤Ù…Ù†Ø§Ù†Ùˆ : موږ تاسي له يوه نارينه او ÙŠÙˆÛ ÚšÚÙŠ څخه پيدا کړئ او بيا مو تاسو قومونه او Ù‚Ø¨ÙŠÙ„Û Ùˆ گرÚولئ، تر Ú…Ùˆ Ú†ÙŠ تاسو يو او بل سره Ùˆ Ù¾Ûژنئ .
په ØÙ‚يقت Ú©ÙŠ د الله – تعالی – په وړاندي له تاسو څخه تر ټولو زيات عزتمند هغه Ú…ÙˆÚ© دی Ú†ÙŠ په تاسو Ú©ÙŠ تر ټولو زيات Ù¾Ø±Ù‡ÛØ²Ú¯Ø§Ø± وي .
په يقيني توگه الله په هر Ú…Ù‡ Ù¾ÙˆÙ‡ÛØ¯ÙˆÙ†Ú©ÛŒ او خبر دی !!
الله تعالی په Ø¯Û Ø¢ÙŠØª Ú©ÙŠ دا خبر ور کړی، Ú†ÙŠ ټول انسانان له يو اصل او يوه جنس څخه دي او ټول د آدم او ØÙˆØ§Ø¡ اولاد دی .
د Ø¯Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ الله پاک په قومونو او قبÛلو ÙˆÛØ´Ù„ÙŠØŒ Ú…Ùˆ دوی د يوه او بل سره وپÛژني، ÚÚ©Ù‡ Ú©Ù‡ قومونه نه وای او هر تن خپل ÚØ§Ù† ته مستقل وای، نو په داسي ØØ§Ù„ Ú©ÙŠ به د يوه او بل سره Ù¾Ûژندل سخت ÙˆÛŒ او د يوه او بل سره مرسته، ميراث او د Ø®Ù¾Ù„ÙˆÙ„Û Ø¯ ØÙ‚ونو پوره Ú©ÛØ¯Ù„ به له منÚÙ‡ تللي وای .
نو د Ø¯Û Ù…Ù‚ØµØ¯ لپاره په قومونو Ú©ÙŠ ÙˆÛØ´Ù„ شوي، نور ÙØ¶ÙŠÙ„ت او غوره والی په تقوی او Ù¾Ø±Ù‡ÛØ²Ú¯Ø§Ø±Û سره دی .
د الله پاک په وړاندي عزتمند هغه دی Ú…ÙˆÚ© Ú†ÙŠ زيات Ù¾Ø±Ù‡ÛØ²Ú¯Ø§Ø± وي، نه هغه Ú†ÙŠ قوم ÙŠÛ Ø³ØªØ± وي او ÙŠØ§ÙŠÛ Ù†Ø³Ø¨ شري٠وي .
نو د Ù…Ø¯Ø±Ø³Û ÙŠÙˆ رول دا دی Ú†ÙŠ د ټولني ØªØ±Ù…Ù†Ú ÙˆØ§Ù¼Ù†ÙˆÙ†Ù‡ کموي او Ù†ÙØ±ØªÙˆÙ†Ù‡ او بÛلتونونه له منÚÙ‡ ÙˆÚ“ÙŠ .
نو ټولنه هم بايد د مدرسو په برياليتوب کي خپل مسئوليت اداء کړي .
Ùˆ صلی الله علی نبينا Ù…ØÙ…د Ùˆ علی آله Ùˆ Ø§ØµØØ§Ø¨Ù‡ اجمعين